گروه سینما و تلویزیون- سینمای کودک در کشورمان طی سال های گذشته، با فراز و فرود همراه بوده؛ در دهه های ۶۰ و ۷۰ شاهد دوران اوج این سینما با تولیدات خاطره انگیز و استقبال فراوان مخاطبان مواجه بود و طی سال های بعد از آن همچون دهه 90 نیز در مقاطعی فیلم های ماندگاری تولید شد، در برهه هایی هم این سینما دچار فرود و تولیدات این ژانر کمتر شد و به تعبیری برخی از آن ها فیلمهایی با محوریت کودکان بودند نه فیلمهایی برای کودکان. در سینمای کودک، کارگردان های بزرگ و صاحب سبکی فعالیت کرده اند، افرادی همچون عباس کیارستمی، محمدرضا هنرمند، ایرج طهماسب، مرضیه برومند، کیومرث پوراحمد و مجید مجیدی که خاطره سازهای کودکانه ای را تولید کردند. در این میان، اگر چه برخی از فعالان هنر هفتم معتقدند سینمای کودک این سینما دیگر مانند گذشته پرطرفدار نیست، اما کارشناسان دیگری هستند که اعتقاد دارند در صورت تولید فیلم های باکیفیت و جذاب می توان ضمن برگشت سرمایه، اقتصاد سینمای کودک را هم پویاتر کرد. امروز، روز جهانی کودک است و به همین بهانه، فقط تعدادی از فیلمهای خاطره انگیز سینمای کودک سال های گذشته را مرور می کنیم.
شهر موشها
«شهر موشها» در سال ۱۳۶۴ در پی موفقیت برنامه تلویزیونی مدرسه موشها، به کارگردانی «مرضیه برومند» ساخته شد و جزو پرمخاطبترین آثار سینمای ایران در آن دهه محسوب میشود. از صداپیشگان، عروسکگردانان این فیلم میتوان به حمید جبلی، فاطمه معتمدآریا و ایرج طهماسب اشاره کرد. برخلاف سریال تلویزیونی مدرسه موشها، بخش بسیاری از این فیلم در فضای باز فیلمبرداری شد. داستان این فیلم درباره یک گربه سیاه به نام «اسمشو نبر» بود که به شهر موشها حمله میکند. به خاطر همین موشها به یک شهر دیگر میروند..این فیلم با فروش ۱۰ میلیون تومانیاش در رده دوم فروش در سال ۱۳۶۴ قرار گرفت و به بخشی از نوستالژی بچههای دهه ۶۰ تبدیل شد و به عنوان فیلم پرمخاطب کودکان شناخته شد. قسمت دوم این فیلم با نام «شهر موشها» ۲ در سال ۱۳۹۳ با کارگردانی مرضیه برومند ساخته شد.
خانه دوست کجاست؟
فیلم جذاب «خانه دوست کجاست؟» به کارگردانی مرحوم «عباس کیارستمی» در سال 1365 ساخته شد و به یکی از ستایش شده ترین آثار تاریخ سینمای ایران تبدیل شده است.داستان این فیلم درباره یک بچه مدرسه ای است که متوجه می شود دفتر دوستش را به اشتباه برداشته است بنابراین از خانه بیرون می رود تا او را پیدا کند و دفتر را به او پس دهد.فضاپردازی زیبا استفاده از نابازیگران و مردم محلی و داستان انساندوستانه فیلم کیارستمی مخاطبان را تحتتاثیر قرار داد. «خانه دوست کجاست» جوایز متعددی کسب کرد از جمله 3 سیمرغ پنجمین جشنواره فیلم فجر را به دست آورد و در سال ۱۹۸۹ در جشنواره فیلم لوکارنو موفق به کسب جایزه پلنگ برنزی شد.
گلنار
فیلم گلنار، محصول سال ۱۳۶۷ به کارگردانی مرحوم «کامبوزیا پرتوی» است. این فیلم با داستانی پرکشش و در فضای موزیکال در جنگلهای شهرستان تالش فیلمبرداری شد. فضای موزون و موزیکال این اثر در ژانر کودک از ویژگیهای بارز آن است و البته کامبوزیا پرتوی و فرشته طائرپور به خوبی از عهده این اتفاق بر آمدند. از بازیگران فیلم میتوان به شهلا ریاحی، محرم بسیم، اکبر دودکار و غزل شاکری در نقش گلنار اشاره کرد.داستان فیلم از این قرار بود که گلنار با پدربزرگ و مادربزرگش زندگی میکند و گرفتار خاله خرسه میشود. این فیلم کاندیدای بهترین آنونس از هشتمین جشنواره فیلم فجر در سال ۱۳۶۸ و همچنین کاندیدای بهترین عکس فیلم شد.
دزد عروسکها
فیلم سینمایی «دزد عروسکها» یکی از فیلم های جذاب سینمای کودک بود که برای بسیاری از دهه شصتیها خاطرهانگیز است. این فیلم در ژانر کودک و نوجوان و در فضایی سوررئالیستی(فرا واقعی) و با تلفیق انیمیشن و فیلم در نوع خود مبتکرانه و جذاب بود. این فیلم به کارگردانی «محمدرضا هنرمند» در سال ۱۳۶۸ ساخته شد و بازیگرانی همچون اکبر عبدی، آزیتا حاجیان، مهراوه شریفینیا، رسول نجفیان، آزیتا لاچینی، مرتضی ضرابی، ابراهیم آبادی و شروین نجفیان در آن هنرنمایی کردند.
داستان فیلم دزد عروسکها از این قرار بود که مادر لیلا و بهرام تصمیم میگیرد با گرفتن وام و اندکی پسانداز یک خانه برای خودش و بچههایش بخرد. در آن طرف ماجرا یک عجوزه بدجنس و ترسناک دلش نمیخواهد مادر و بچهها صاحبخانه شوند پس پسر به نام «گنجو» با بازی اکبر عبدی را وادار میکند تا پولهای آن ها را بدزدد.
دزد عروسکها با فروش ۲۴ میلیون تومانی در سال ۱۳۶۹ مقام اول جدول فروش را به خود اختصاص داد.
سفر جادویی
«سفر جادویی»، فیلمی به کارگردانی «ابوالحسن داوودی» بود که در سال ۱۳۶۹ ساخته شد.قصه فیلم درباره دکتر رضا کمالی با بازی اکبر عبدی است که با تنبیه فرزندش، سینا میخواهد از او دانشآموزی ممتاز بسازد. روزی سینا از ترس پدر به درون ماشینلباسشویی مرموز خانه پناه میبرد. دکتر کمالی هم از طریق ماشینلباسشویی بیمارستان به دوران کودکی خودش فرستاده می شود. این فیلم، برنده جایزه نقره جشنواره بینالمللی فیلمهای کودکان قاهره شد. همچنین موفق به کسب پروانه طلایی بهترین فیلم در ششمین دوره جشنواره کودکان و نوجوانان در سال 1369 شد.
مریم و می تیل
«مریم و می تیل» جزو فیلمهایی بود که در دهه ۷۰ بدون استفاده از عروسک و با داستانی پرکشش توانست در دل بچهها جای خود را باز کند و از آرزوهای شیرین کودکانه حرف بزند. این فیلم به کارگردانی فتحعلی اویسی و نویسندگی مشترک او و جعفر والی محصول سال 1371 است. حمید جبلی، افسانه بایگان، حمیده خیرآبادی و نیاز طارمی از بازیگران این فیلم بودند. داستان فیلم درباره مریم، دختر بچهای بود که خانوادهاش را در جنگ از دست داده بود و در مرکز کودکان بیسرپرست زندگی میکرد. او در یک تئاتر، نقش می تیل را بازی میکرد که پرنده آبی خوشبختی به خانه آنها آمده بود. این فیلم توانست دیپلم افتخار بهترین بازیگر کودک و نوجوان را برای نیاز طارمی کسب کند.
کلاه قرمزی و پسرخاله
نسخه سینمایی «کلاه قرمزی و پسرخاله»، بعد از برنامه محبوب تلویزیونی صندوق پست به همراه کلاه قرمزی و آقای مجری ساخته شد. پس از موفقیت چشمگیر این برنامه تلویزیونی و محبوبیت آقای مجری و کلاه قرمزی، «ایرج طهماسب» فیلم کلاه قرمزی و پسرخاله را در سال ۱۳۷۳ ساخت. فاطمه معتمدآریا، حمید جبلی، ایرج طهماسب، حمیده خیرآبادی و مرتضی احمدی از جمله بازیگران این اثر سینمایی بودند.داستان این فیلم درباره، عروسکی بازیگوش و شیرین زبان به نام کلاه قرمزی مشغول تحصیل بود اما بازیگوشیهایش سبب میشود تا ازمدرسه اخراج شود. تلاش او برای اینکه شغلی به دست آورد نیز نتیجهای نداشت و سرانجام از طریق تماشای برنامهی آقای مجری تصمیم میگیرد تا به تهران بیاید و روانه تلویزیون شود. این فیلم توانست با فروش ۱۷۲میلیون تومانیاش پرفروشترین فیلم سال ۱۳۷۳ شود و تا سالها رکورد فروش تاریخ سینمای ایران را در دست داشت.
الوالو من جوجوام
«الوالو من جوجوام»، فیلم معروف دیگر سینمای کودک، محصول سال ۱۳۷۳ به کارگردانی «مرضیه برومند» است. مهدی هاشمی، مهتاب نصیرپور، فهیمه راستکار، رقیه چهرهآزاد و محمود بصیری از جمله بازیگران این فیلم بودند. داستان فیلم این گونه بود که خانمبزرگ مصمم است تا گردنبند معروف به آینه جادو را به نوهاش ریحان ببخشد، اما نیمتاج خانم، دختر طرد شده خانمبزرگ و همچنین پسرش که نمیخواهند این امر صورت گیرد. «الوالو من جوجوام» موفق شد در سال ۱۳۷۳ با فروش ۳۰ میلیونیاش در رتبه ششم جدول فروش قرار گیرد.
خواهران غریب
فیلم «خواهران غریب» به کارگردانی «کیومرث پوراحمد» است که بر اساس رمانی به همین نام ساخته شد و در سال 1374 به نمایش درآمد. پوراحمد پس از تجربه موفق سریال «قصههای مجید» در ژانر کودک و نوجوان، فیلم خواهران غریب را ساخت و با استفاده از بازیگران مطرحی همچون «خسرو شکیبایی» و «افسانه بایگان» درامی جذاب و پرکشش را برای بچهها تولید کرد.این فیلم ماجرای دو خواهر دو قلو را روایت میکند که میخواهند مانع جدایی پدرشان(خسرو شکیبایی) و مادرشان(افسانه بایگان) شوند. این فیلم جایزه بهترین کارگردانی را از چهاردهمین دورهی جشنواره بینالمللی فیلم فجر از آن خود کرد و پرفروشترین فیلم سال ۱۳۷۴ شد.
بچههای آسمان
«بچههای آسمان» فیلمی به کارگردانی «مجید مجیدی» محصول ۱۳۷۵ است. این فیلم مورد تحسین منتقدان و علاقه مندان به سینما قرار گرفت و اولین فیلم ایرانی است که به عنوان پنج نامزد نهایی جایزه اسکار بهترین فیلم خارجیزبان در سال ۱۹۹۸ انتخاب شد و همچنین ضمن کسب 4 سیمرغ جشنواره فیلم فجر، جایزه های معتبری از جشنواره بینالمللی را به دست آورد. داستان فیلم درباره پسری به نام علی است که کفشهای خواهرش را گم میکند و برای این که بتواند برای خواهرش کفش تهیه کند میخواهد در یک مسابقه دو در مدرسه، دوم شود چون جایزه نفر دوم، کفش است.
نفس
فیلم «نفس» به کارگردانی «نرگس آبیار» سال 1394 ساخته و در آبان ۱۳۹۵ اکران شد. مهران احمدی، پانتهآ پناهیها، سیامک صفری، شبنم مقدمی گلاره عباسی، علی خان بابایی، روژان آراوند، ساره نورموسوی و جمشید هاشمپور از بازیگران این فیلم هستند. «نفس» در جشنواره فیلم فجر، دو سیمرغ بلورین را به دست آورد. فیلم درباره روایت زندگی چهار کودک به نامهای بهار، نادر، کمال و مریم است که به همراه پدرشان غفور و مادربزرگ خود زندگی می کنند.
یدو
فیلم «یدو» به کارگردانی «مهدی جعفری» محصول سال 1399 است که با مشارکت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ساخته شد. این فیلم در جشنواره سیونهم فیلم فجر برنده شش سیمرغ بلورین از جمله بهترین فیلم شد. فیلم «یدو» داستان نوجوانی است که در ماههای ابتدایی جنگ تحمیلی، همراه با خانوادهاش در آبادان مانده است. قهرمان نوجوان این فیلم برای محافظت از خانواده، شهر، کشور و مردمش تلاش میکند و بسیار مسئولیتپذیر است.