مریم ضیغمی- سینما و تلویزیون ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون قهرمان ها و ضدقهرمان های بسیاری را در آثار مختلف معرفی کرده است؛ شخصیت هایی که مخاطبان با بسیاری از آن ها همذات پنداری کرده اند. برخی شخصیت های قهرمان ما به ازای بیرونی دارند و نمونه بارز آن نقش شهید دکتر «چمران» در فیلم «چ» ابراهیم حاتمی کیاست. برای بررسی قهرمانان سینما سراغ کارنامه تعدادی از فیلم سازانی رفتیم که قهرمانان ماندگاری را خلق کرده اند.
ابراهیم حاتمی کیا
دیده بان، مهاجر، از کرخه تا راین، آژانس شیشه ای، ارتفاع پست، موج مرده، چ، به رنگ ارغوان، بادیگارد، به وقت شام و خروج از فیلم های مهم حاتمی کیا هستند که آن ها را با قهرمان های شان به یاد می آوریم.او اگر چه در تعداد معدودی از آثارش مثل روبان قرمز، کمی از الگوی کلاسیک معرفی قهرمانان فاصله گرفت اما دوباره در فیلم «چ» که برشی از داستان زندگی شهید دکتر «مصطفی چمران» است سراغ یکی از به یادماندنی ترین قهرمان های تاریخ جنگ رفت.
اصغر فرهادی
در ابتدای سال خبرهایی از فیلم جدید فرهادی با نام «قهرمان» منتشر شد. فرهادی به شکلی تحسین برانگیز شخصیت هایش را هم تراز تعریف می کند. در هیچ کدام از فیلم های اخیر او، حتی «دایره زنگی» که فیلم نامه اش را نوشت، نمی شود یکی از آدم ها را به عنوان قهرمان در نظر گرفت چون اصلاً ساختار این فیلم ها تک قطبی نیست. آدم های فرهادی، آن طور که خود ما در زندگی واقعی کنش و واکنش نشان می دهیم، عمل و فکر می کنند. او به جای قهرمان ها و حماسه های بزرگ، در دل حوادث کوچک تر و اتفاق های روزمره حرکت های قهرمانانه می آفریند که البته اگر از زاویه ای دیگر نگاه کنیم، می تواند به همان اندازه بزرگی و ارزش داشته باشد.
کمال تبریزی
«دست انداز» فیلم جدید تبریزی در مرحله فنی برای اکران قرار دارد. این کارگردان کاربلد سریال توقیف شده «سرزمین کهن» را در آرشیو سازمان دارد تا برایش تصمیم گیری شود.ویژگی قهرمان های فیلم های تبریزی درگیری بی پایان آن ها با مسئله اخلاق و معنویت است. «پایان کودکی»، «لیلی با من است»، «گاهی به آسمان نگاه کن»، «یک تکه نان» و «طبقه حساس» از جمله فیلم های شاخص و ماندگار این کارگردان کاربلد است.
داریوش مهرجویی
«لامینور» آخرین ساخته سینمایی مهرجویی است. فهرست قهرمان های فیلم های او پس از انقلاب طولانی است. مهرجویی آن قدر به خلق قهرمانان زن و مرد علاقه داشته که اسم برخی فیلم هایش را هم از آن ها وام گرفته است؛ «سارا، پری، هامون، لیلا، بانو، سنتوری» و حتی «نارنجی پوش». قهرمانان مهرجویی نسبت به قهرمانان کیمیایی، درون گراتر و منفعل ترند.
بهروز افخمی
افخمی این روزها به شدت سرش شلوغ است چرا که در شرایط شیوع ویروس کرونا هم برنامه «هفت» را روی آنتن دارد و هم در حال ساخت سریال جدیدش است؛ «رعد و برق» سریالی که در گرگان در حال فیلم برداری است. افخمی علاقه زیادی به سینمای کلاسیک و داستان گو دارد و یکی از سردمداران قهرمان سازی در سینمای پس از انقلاب است.افخمی با «عروس» کاری کرد کارستان. او نه تنها با این فیلم یک نقش به یادماندنی از بازیگر مرد فیلم ساخت، بلکه در سینمای محدود آن زمان، یک زن قهرمان باورپذیر هم ساخت.افخمی «شوکران» را هم در کارنامه خود دارد و یک بار دیگر، یک زن قهرمان را به تصویر می کشد که جلوی مناسبات مردسالارانه جامعه اش قد علم می کند. او حتی در فیلم کمدی اش «سن پطرزبورگ» هم بنا بر همان علاقه دیرینه، توانست از دو آدم آس و پاس و خالی بند، دو شخصیت دوست داشتنی بیافریند!
رسول صدرعاملی
فیلم سینمایی «سال دوم دانشکده من» آخرین ساخته رسول صدرعاملی در شبکه نمایش خانگی موجود است. «شنای پروانه» فیلم تحسین شده در جشنواره سی و هشتم به تهیه کنندگی او در نوبت اکران است. بارزترین فعالیت قهرمان سازانه صدرعاملی در سینمای ایران، ساختن سه گانه نوجوانانه اش است که از «دختری با کفش های کتانی» شروع و به «دیشب باباتوم دیدم آیدا» ختم شد. صدرعاملی در «من ترانه 15 سال دارم» قهرمان نوجوانی را معرفی کرد که می خواهد یک تنه مقابل همه سنت ها و عرف های جامعه اش بایستد. در «دختری با کفش های کتانی» هم این رویکرد، البته با شدت و حدت کمتری ادامه پیدا کرد و یک بار دیگر، صدر عاملی از طریق قهرمان نوجوانش، مشکلات زندگی قشر مهمی از جامعه ما را که در سینما توجه کمی نصیب اش شده، به تصویر کشید. تنها نمونه ای که از این نظر به این سه گانه شباهت دارد، «دربند» پرویز شهبازی است.
مسعود کیمیایی
هفته گذشته شورای پروانه ساخت فیلم سینمایی، مجوز ساخت «خائن کشی» را به نویسندگی و کارگردانی مسعود کیمیایی و به تهیه کنندگی علی اوجی صادر کرد.
کیمیایی که فیلم «خون شد» را در نوبت اکران دارد از جمله کارگردان هایی است که سند قهرمان سازی و قهرمان پروری در سینمای ایران را می توان به او داد!قهرمان های او شکل عوض می کنند و دشواری ها و بن بست های مختلفی را از سر می گذرانند اما حرف نهایی شان تقریباً ثابت است؛ «معرفت»، «رفاقت» و «عمل گرایی».
او طی این همه سال، بدون توجه به برخی مخالفت هایی که با آثار اخیرش وجود دارد، فیلم های قهرمانانه خودش را می سازد و دوستداران ثابتش هم مثل قهرمانان فیلم هایش، هیچ وقت تنهایش نمی گذارند.