حیدرزاده
کارشناسان محیط زیست می گویند: دخالت بیش از اندازه انسان در طبیعت و کمیاب شدن غذا موجب نزدیک شدن حیات وحش از جمله پلنگ به جوامع انسانی می شود وگرنه حیوانات از قلمرو خود خارج نمی شوند و در همان محدوده به زندگی شان ادامه می دهند. آن ها البته اعتقاد دارند: کمتر دیده شده که اول حیوانات به انسان حمله کرده باشند، این انسان است که با وارد شدن به محدوده محیط زیست حیوانات برای گردش یا شکار با رفتارهای نادرست در معرض حمله حیوانات قرار می گیرد.
در هفته های اخیر یکی از خبرهای قابل توجه در استان حمله پلنگ به انسان و آخرین آن مربوط به حادثه ای است که اول خرداد امسال رخ داد. ۳ شیروانی که برای کوهپیمایی به ارتفاعات شاه جهان رفته بودند با حمله پلنگ مواجه شدند و بر اثر این اتفاق یکی از آن ها از ناحیه دست آسیب دید و یکی دیگر از ناحیه سر مجروح شد و کارشان به بیمارستان و جراحی کشید. البته حمله پلنگ به یک چوپان جوان اهل روستای کچرانلو هم که چند هفته گذشته اتفاق افتاد، بسیار مورد بحث قرار گرفت که چرا تعداد حملات پلنگ به انسان افزایش یافته است و فردی که در این حادثه خود یا دامش آسیب می بیند هنوز هم می تواند از حفاظت محیط زیست خسارت دریافت کند یا نه؟
در این گزارش به دلایل افزایش حمله پلنگ در استان، این سلطان کوهستان و جلوگیری از بروز حوادث بعدی و چگونگی ساز و کار جبران خسارات آن می پردازیم.
انتظار برای دریافت خسارت
یکی از شهروندانی که امسال مورد حمله پلنگ و تحت عمل جراحی قرار گرفته است به جراحات باقی مانده از این حادثه اشاره می کند و با بیان این که این یادگاری از پلنگ را تا آخر عمرم خواهم داشت و وقتی برای طبیعت گردی می روم حواسم را جمع می کنم، می افزاید: اداره حفاظت محیط زیست پرونده ای برایم تشکیل داد تا خسارت ناشی از حمله پلنگ را دریافت کنم اما زمان آن را مشخص نکرده اند.
او که نمی خواهد نامش در این گزارش ذکر شود، به وضعیت مالی ضعیف خود اشاره می کند و با بیان این که تا مدتی به دلیل جراحات نمی توانم سر کار بروم، ادامه می دهد: برای معالجه ام تاکنون هزینه بالایی را صرف و البته آن را قرض کرده ام و طبق گفته پزشک باید تا چندین ماه تحت نظر باشم اما نمی دانم هزینه آن را چگونه پرداخت کنم.او از مسئولان مربوطه می خواهد شرایط پرداخت خسارت را تسهیل کنند تا افرادی مانند او بتوانند هزینه های درمان خود را تامین کنند.البته یکی از افرادی که سال گذشته بر اثر حمله پلنگ دچار مصدومیت شد و تحت عمل جراحی قرار گرفت مدعی است که هنوز خسارت ناشی از این اتفاق را از محیط زیست دریافت نکرده است.
او اظهارمی کند: پرداخت خسارت از سوی محیط زیست، نوشدار پس از مرگ سهراب است. نمی دانم چرا وقتی قرار است خسارت را پرداخت کنند این قدر فرد مصدوم را معطل می کنند؟
مقصر کیست؛ انسان یا پلنگ؟
در همین خصوص، مسئول روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی معتقد است: بیشتر تعارض بین پلنگ و انسان یا دام در ایستگاه های پلنگ اتفاق افتاده یعنی انسان ها وارد آن می شوند و چون قلمرو اوست حمله میکند.
«پهلوان» با بیان این که چند مورد هم داشتیم که پلنگ ها به سکونتگاه های انسان ها وارد شده اند، دلیل آن را کمبود غذا می داند و می افزاید: وقتی انسان ها به طبیعت می روند و طعمه پلنگ ها را شکار می کنند آن ها مجبور می شوند برای سیر کردن شکم خود به جوامع انسانی نزدیک شوند.
او اظهارمی کند: دیدن پلنگ در استان نشان دهنده این است که کوهستان های خراسان شمالی شرایط خیلی خوبی را برای زیست این حیوان در کشور دارد و در این زمینه یکی از بهترین استان ها و این حجم مشاهده پلنگ خبر خوبی است چون در رأس هرم گوشت خواران قرار دارد و وجود آن در طبیعت باعث کاهش تعداد گرگ ها و گرازها به عنوان حیوانات خسارت رسان به انسان می شود.
او با تاکید بر این که وجود پلنگ باعث کنترل این گونه از حیوانات می شود و اگر حذفش کنیم تعداد گرگ ها و گرازها زیاد می شود، می افزاید: خوشبختانه تلفات انسان ناشی از حمله پلنگ گزارش نشده است زیرا این حیوان وقتی احساس خطر می کند، می خواهد خودی نشان بدهد و برود.
به گفته وی، پلنگ سه جا احساس خطر می کند؛ وقتی راه فرارش را ببندیم، با توله هایش باشد به دفاع از آن ها می پردازد و احساس کند طعمه اش را می خواهیم بگیریم.
او با بیان این که خراسان شمالی یکی از 2 یا 3 استانی است که بیشترین مشاهده پلنگ را دارد، می افزاید: ما یوزپلنگ را کم کم داریم از دست می دهیم و تنها گربه سان بزرگ جثه ای که در ایران می ماند پلنگ است و اگر همان را هم حفظ نکنیم دیگر گربه سان بزرگ جثه نداریم. پلنگ ایرانی بزرگ جثه ترین زیر گروه پلنگ در جهان است.
او خاطرنشان می کند: انسان ها وکیل مدافع یا زبان دارند ولی حیوانات کسی را ندارند که از آن ها دفاع کند در حالی که آن ها هم حق حیات دارند.
«پهلوان» ادامه می دهد: تعداد محیط بانان استان محدود است که از مناطق حفاظت شده و پارک های ملی تحت مدیریت این اداره کل حفاظت می کنند و سایر مناطق آزاد هستند و محیط بانی مستقر نیست که از آن ها حفاظت کند و فرق بین منطقه آزاد و حفاظت شده را به راحتی می توان متوجه شد.
او درباره تعداد پلنگ های استان می گوید: سرشماری حیات وحش در مناطق حفاظت شده هر سال توسط اکیپ های اداره کل حفاظت محیط زیست با دوربین انجام می شود و از این طریق پستانداران سرشماری می شوند ولی سرشماری گوشت خوارانی مانند پلنگ که استتار کننده بسیار قوی هستند دشوار و نیازمند کار گذاشتن دوربین های تله ای در مناطق مختلف و تخمین زدن تعداد آن هاست.
او درباره پرداخت خسارت ها اضافه می کند: خسارت ها از محل صندوق جریمه شکارچیان متخلف پرداخت می شود اما طول می کشد.
کمک گرفتن از میرشکار
در عین حال، رئیس اداره حفاظت محیط زیست بجنورد بیان می کند: منابع غذایی پلنگ بسیار کم شده است. به ویژه محدوده روستاهای کچرانلو و ارکان را که پایش کردیم، مشخص شد هیچ حیات وحشی برای پلنگ نیست و او چاره ای جز حمله به گله ها ندارد.
«خالقی» می افزاید: تعداد حملات پلنگ به انسان و دام نسبت به سال های گذشته بیشتر شده و یکی از مهم ترین دلایلش کمبود منابع غذایی است زیرا وقتی به اندازه کافی حیات وحش در اختیار پلنگ باشد که بتواند ارتزاق کند به طور قطع جانش را به خطر نمی اندازد که به انسان ها و گله ها نزدیک شود.
او با اشاره به این که وقتی انسان ها به زیستگاه آن ها نزدیک می شوند، ناچار به حمله می شوند، می گوید: پلنگ ها به محض دیدن انسان فرار و از رو به رو شدن با انسان پرهیز می کنند مگر این که احساس خطر کنند.
به گفته او، امسال بارندگی ها خوب بود و شهروندان بیشتر طبیعت گردی می کنند و در نتیجه بیشتر در معرض این گونه حملات قرار می گیرند که خوشبختانه تاکنون به خیر گذشته است.
او با اشاره به این که امسال در روستاهای قوره نوده، ناوه و کچرانلو و اواخر سال گذشته در روستای تیمورتاش حمله پلنگ اتفاق افتاده است، می گوید: به خسارت دیدگان اعلام کرده ایم بخشی از هزینه های پزشکی شان را پرداخت می کنیم به این ترتیب که فرم تعیین خسارت برای آن ها برآورد، تنظیم و به اداره کل حفاظت محیط زیست ارسال می شود و بعد از این که تهران آن را بررسی کرد در پایان سال اعتبارات مربوط به آن بین استان ها توزیع می شود.
او با اشاره به این که پارسال اعتبارات خوبی اختصاص دادند، اظهار امیدواری می کند: امسال هم پایان سال این اتفاق بیفتد.
او می گوید: با توجه به افزایش حملات پلنگ و خسارت این گونه جانوری، برای حمایت از گله ها، انسان و پلنگ ایرانی به روستاهایی مانند کچرانلو اعلام کردیم افراد واجد شرایط از نظر ما را معرفی کنند تا به عنوان میرشکار معرفی کنیم.
«خالقی» اضافه می کند: برای هر روستا یک میرشکار تعیین می کنیم که کنار گله باشد واگر موردی بود حیوان را از گله دور و در نهایت تیراندازی هوایی کند و تاکنون روستای کچرانلو یک نفر را معرفی کرده است.
19 مورد حمله و مشاهده پلنگ
در عین حال، مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی می گوید: از ابتدای سال تاکنون 19 مورد حمله و مشاهده پلنگ در استان گزارش شده که تعارض پلنگ با انسان و دام بوده است.
«اله پور» با بیان این که سال گذشته 35 مورد حمله پلنگ به انسان و دام در استان اتفاق افتاد، ادامه می دهد: در این زمینه 57 فقره پرونده خسارت مربوط به سال های 97 و 98 داشتیم که با توجه به بودجه تخصیص یافته حدود یک سوم خسارت ها پرداخت شده و پرداخت بقیه خسارت ها منوط به تخصیص اعتبار است.
او با بیان این که از 57 فقره پرونده خسارت حمله پلنگ که تشکیل شده، 35 فقره مربوط به سال 98 و بقیه مربوط به سال 97 است، اظهارمی کند: مجموع خسارات در 2 سال یاد شده حدود یک میلیارد و 364 میلیون و 90 هزار ریال است که حدود 416 میلیون و 500 هزار ریال آن پرداخت شد.
به گفته او، از اعتباراتی که اختصاص می یابد هر یک از خسارت دیدگان یک سوم مبلغ خسارت را دریافت کرده اند و امیدواریم بتوانیم با اختصاص اعتبار جدید بقیه آن را پرداخت کنیم.