یوسف صدیقی
سرما زوزه کشان سکوت شب را می شکند و با گذر از پیچ و تاب کوچه های باریک، به گونه های رهگذران شلاق می زند. صدای قهقهه چند نفر همراه با موزیک از پنجره خانه ای که مشرف به کوچه است، شنیده می شود؛ خانه ای مرموز با افراد خاص که هیچ ابایی از نعره کشیدن های ننه سرما ندارند. فضای خانه شان همچون خانه های غیرمجاز برخی در این شهر گرم و مانند سوناست.
واهمه ای از حساب و کتاب قبوض آخر ماه ندارند، به قول آن ها سرما داخل خانه های شان جایی ندارد و از فرط گرما نفس زنان فراری می شود. عقربه های کنتورها (آب، برق و گاز) با فرمان آن ها می چرخند و از تپش می افتند. هر چقدر امر کنند به همان اندازه عقربه های کنتور، اعداد را ثبت و ضبط می کنند، گویا نبض کنتورها در دستان آن هاست.
«اربابان عقربه ها»، «جراحان کنتور»، «فرشته های مجانی»، «رابین هودهای به روز شده» و «دشمن سرما» از جمله القابی است که مانند مدال از سوی دوستان شان بر گردن آن ها آویزان شده است.
شاید بعضی از ما در همسایگی یا در میان اقوام و دوستان خود با افرادی برخورد کرده باشیم که به گرفتن انشعاب غیرمجاز (آب، برق و گاز) اقدام کرده اند. شاید این عمل از دید برخی از ما اهمیت نداشته باشد و نوعی زرنگی تلقی شود اما باید بدانیم که از نظر قانون سرقت محسوب می شود و این افراد مجرم هستند.
ارائه خدمات عمومی بر عهده دولت است، بر این اساس هر کسی بدون اطلاع و اجازه دولت از این اموال استفاده کند در واقع مرتکب ربودن مال غیر یا همان «سرقت» شده است.
غروب یکی از روزهای زمستان که سوز سرما تا مغز استخوان نفوذ می کند و گویا آدم را نیشگون می گیرد مهمان عده ای از «هپروتی های متخصص» در یکی از محله های شمالی شهر می شوم! ساختمانی 3 طبقه که به قول راهنما پایه اش از بنیان خراب است (غیرمجاز ساخته شده)، سیم های برق همچون تارهای در هم تنیده چنان از ساختمان بالا و پایین رفته که آدم را گیج میکند و نمیدانی مبدأ و مقصدشان کدام است. بعد از ورود به خانه با فضای مه آلود مواجه می شوم که گویا در یک گردنه بلند مه آلود ایستاده ام. مهمانان هر کدام در گوشه ای با وضعیتی نامناسب نشسته اند و انگار در سونا لم داده اند و با تعریف لطیفه های نامناسب قهقهه و روی تفاله های آجیل غلت می زنند!
شعله های بخاری، هم پای کولر گازی چنان گرما را پخش می کند که عرق بر پیشانی ات می نشیند و به ناچار باید یا رخت از تن بیرون کنی یا خودت را به پنجره باز برسانی که ننه سرما بیرون همچنان همه چیز را منجمد می کند. نگاهم از پنجره به ساختمان روبه رو می افتد که صاحبش از ترس نفوذ سرما و هزینه نجومی قبوض آخر ماه بیخ تا بیخ پنجره ها را عایق کرده است.
با خودم فکر می کنم صاحبخانه یا خیلی پولدار یا مواد عقل اش را ضایع کرده است که از یک طرف درجه بخاری های گازی و برقی را تا ته می پیچاند و از طرفی برای خلاص شدن از گرمای سونا گونه خانه، پنجره ها را باز کرده است.
یکی از حاضران که متوجه نگاهم به فضای ضد و نقیض خانه شده است، رو به من می گوید: «تازه وارد زیاد جوش نزن، صاحبخانه نه لارج و نه نشئه است، او متخصص استفاده رایگان از انشعابات(آب، برق و گاز) است! بیا بشین و گذر شب را در این «سونا» با گرمای دلپذیر نظاره کن که دم غنیمت است و گرنه در خانه ات باید از ترس هزینه نجومی قبض گاز تا صبح چاقو دسته کنی».
قهقهه هپروتی ها که گویا در یک حمام عمومی لم داده اند فضای دودی را بر هم می زند.
چند دقیقه ای از حضورم می گذرد که به قول جمع حاضر ارباب عقربه های کنتور( گاز) به جمع «پنجه طلاها» وارد می شود و فردی به سبک یکی از سریال ها خطاب به او می گوید: «ای گرمابخش، ای نورانی بخش، ای ارباب فقرا خوش ویامدی»! مدام دود قلیان را از ریه های شان خارج می کنند و آماده کار غیر قانونی و در عین حال خطرناک می شوند.
یکی دیگر از هپروتی ها که نگاهش با عرق پیشانی ام گره می خورد با طنز به من می گوید: «داداش کیسه بدم خدمتت، گویا بدنت نرم شده بگم دلاک بیاد خدمتت»! باز نیش فضایی ها با شنیدن این جملات تا بنا گوش باز می شود و از شدت قهقهه سقف اتاق به لرزه در می آید. کنجکاو می شوم تا از نزدیک با کار این افراد آشنا شوم که چگونه با دستکاری عقربه ها و گرفتن انشعاب قبل از کنتور دست به این کار غیر قانونی می زنند.
عقربه های ساعت 20 را نشان می دهد، با گروهی چند نفره که هر کدام در یک کار تخصص دارند وارد یک ساختمان در حاشیه شهر می شویم تا به درخواست صاحبخانه کنتور برقش را رام کنند! متخصص یا «ارباب عقربه ها» همچون جراحان آماده کار غیر قانونی می شود. ابتدا کنتور برق را از دیوار آزاد می کند و جلو می کشد تا کار غیر قانونی اش را انجام دهد. نفس ها در سینه حبس می شود تا جایی که می توان صدای قلب شان را شنید. شوخی نیست ماجرای مرگ و زندگی در میان و فقط کافی است خطای کوچکی از سوی متخصص هپروتی رخ دهد تا فاجعه ای شکل بگیرد. شخص حرفه ای ابتدا دستکش عایق را در دستش می کند و تیغ تیزی را روی کابل برق پشت کنتور می کشد و آن را زخمی می کند. بعد از باز کردن لایه روی کابل با ظرافت تمام یک فاز از آن می گیرد و دوباره پلمب می کند. کابل غیرمجاز را با مهارت از پشت کنتور برق که روی دیوار آن سوراخی ایجاد شده است به داخل خانه می فرستد تا بقیه کار را انجام دهد.
چهره صاحبخانه دیدنی است چنان دستش را برای موفقیت فرد حرفه ای بالا برده که گویا دارد برای یک قهرمان دعا می کند! پشت دیوار کنتور برق خبری است و از دزدی روایت می کند که برق رایگان را روانه ریه های سیم های خانه ها می کنند بدون این که آب از آب تکان بخورد. با مهارت برق از پشت کنتور گرفته می شود و در ظاهر هیچ چیزی قابل رویت نیست و همه چیز در امن و امان است.
لبخند بر لبان صاحبخانه طمع کار می نشیند و گونه های متخصص هپروتی را بوسه باران و گروه را به مقصد محله ای دیگر بدرقه می کند. وقتی می پرسم چطور ماجرا توسط کنتور خوان ها لو نمی رود؟ پاسخ می دهد: «مثل این که به کار ما ایمان نداری؟ فکر آن جا را هم کرده ایم. تاریخ قرائت کنتور تقریباً معلوم است. یک هفته قبل از این که قرائت از سوی کنتور خوان انجام شود آهن ربا به مرخصی می رود تا کنتور چرخش عادی اش را داشته باشد و کسی به موضوع شک نکند»! او سپس چگونگی استفاده از انشعاب غیرمجاز آب را توضیح می دهد.
از همه عجیب تر باز کردن کنتور گاز است که گویا فنون رمز و راز این کار پیچیده فقط نزد آنان است.
صاحبخانه این بار یک پیرزن است و دل تو دلش نیست که زودتر کنتور گاز منزلش دستکاری شود. عقربه های ساعت از 22 گذشته است و گروه دست به کار می شوند تا کنتور را از روی دیوار به زیر بکشند. یکی از آن ها داخل کوچه کشیک می دهد و مدام ندای همه چیز در امن و امان است را سر می دهد تا گروه بدون دلهره به کارشان ادامه دهند. دیدن چنین صحنه ای آدم را میخکوب می کند.
کنتور گاز از 2 طرف باز و توسط متخصص جراحی می شود. یکی از هپروتی ها رو به پیرزن که دندانی در دهان ندارد، می گوید: جاروبرقی را بیاور که در یک چشم به هم زدن درخواستش را اجابت می کند. متخصص حرفه ای لوله جاروبرقی را در ورودی کنتور گاز می گذارد و رو به پیرزن می گوید: «ننه چقدر قبض برایت بیاید؟» پیرزن جواب می دهد: «مادر خودت می دانی که من یک مستمری ناچیز دارم، از 10 هزار تومان بیشتر نشود.» حساب و کتاب محاسبه هر متر مکعب گاز را خوب می دانند که چه عددی چه هزینه ای را نشان می دهد.
در کمال حیرت، «ارباب عقربه ها» با جاروبرقی شمارشگرها را به عقب بر می گرداند تا روی اعداد دلخواه او بایستند. پیرزن مدام می گوید که بیشتر از 10 هزار تومان قبض نیاید. البته به گفته این «رابین هود» امروزی غیر از این روش راه های دیگری هم وجود دارد. مثل روش های قبلی یک هفته قبل از قرائت کنتور مانع برداشته می شود تا شک برانگیز نشود. او اضافه می کند: البته در برخی موارد صاحبخانه فراموش می کند که مانع را قبل از آمدن کنتورخوان بردارد و همین ماجرا باعث تعویض کنتور و جریمه های سنگین می شود. به گفته قائم مقام شرکت برق استان حدود 355 هزار مشترک برق در خراسان شمالی وجود دارد که حدود هزار مشترک از این تعداد غیر مجاز است. «علیخانی» استفاده غیرمجاز از شبکه سیمی را رایج ترین آن می داند که به گفته خودش هم اکنون با تبدیل آن ها به کابل های تک نگهدارنده دیگر امکان استفاده غیرمجاز داخل شهرها وجود ندارد اما از طریق دستکاری کنتورها انجام می شود. به گفته این مسئول تمام کنتورها در شهرها هر 2 ماه یک بار و در روستاها هر 4 ماه یک بار بررسی و جلوی خیلی از سوء استفاده ها گرفته می شود. «علیخانی» تصریح می کند: درصد تلفات ذاتی شبکه ها در استان طی امسال شاید به 8.5 درصد برسد که با توجه به تولید و مصرف میزان انرژی می توان پی برد که نیمی از این تلفات مربوط به انشعاباتی است که به طور غیرمجاز استفاده می شود.
بر اساس آمارها، ایران یکی از معدود کشورهایی است که اقدام به پرداخت یارانه در این گونه امور می کند. سرقت گاز شهری یا برق و آب یکی از پدیده های مذموم است که علاوه بر محکومیت و مجازات جبران خسارت وارد شده را می طلبد.
گفت و گو
275 انشعاب خلاف
صدیقی- در سال گذشته 275 مورد انشعاب غیر مجاز برق و دستکاری کنتور شناسایی شد.
به گفته رئیس گروه نظارت و کنترل بر لوازم اندازه گیری برق خراسان شمالی با در نظرگرفتن حدود 363 هزار مشترک موجود در استان تقریباً هفت صدم درصد از مشترکان به دستکاری کنتور و گرفتن برق غیرمجاز اقدام کردند. «دلبری» اعلام کرد: در شهرستان شیروان بیشترین آمار دستکاری و انشعابات برق غیرمجاز با 155 مورد در استان وجود داشت و بجنورد با 44 مورد در ردیف بعدی قرار گرفت.
وی هزینه ضرر و زیان وارده استفاده از انشعابات غیر مجاز به شبکه برق استان را که بیت المال محسوب می شود بیش از یک میلیارد و 700میلیون ریال طی سال گذشته ذکر کرد. به گفته این مسئول، هر یک از اقدامات از قبیل دستکاری و فک پلمب کنتور، دریافت انشعاب غیرمجاز (قبل از کنتور) و تعویض فیوز خودسرانه تخلف محسوب می شود و مصداق بارز سرقت است که مجازات استفاده کنندگان غیر مجاز از کنتور علاوه بر پرداخت همه خدمات و بهای مصرفی و جزای نقدی تا 60 میلیون ریال قطع برق به مدت 3 تا 6 ماه است.
«دلبری» افزود: دستکاری و استفاده غیرمجاز علاوه بر افزایش تلفات برق (غیر فنی) شرکت از بُعد ایمنی حائز اهمیت است که در موارد متعدد مشاهده شده فرد سارق حین دستکاری و سرقت تجهیزات دچار برق گرفتگی شده و حتی فوت کرده است.