مریم ضیغمی- این مجموعه بر اساس پرونده ای واقعی ساخته شده...؛ خواندن این جمله در تیتراژ ابتدایی «گاندو» کافی بود که مخاطب بداند با اثری نو و به دور از کلیشه های همیشگی طرف است. «جواد افشار» این بار در ژانری دیگر دست به کار شد و یک پرونده جاسوسی را به قلم «آرش قادری» مقابل دوربین برد. افشار هنرمندان جدید و جوانی را در کنار هنرپیشه های حرفه ای و کارکشته در تیم بازیگری چید تا روایتگر پرونده جاسوسی جیسون رضاییان خبرنگار ایرانی - آمریکایی باشد. با افشار، خالق آثار پر مخاطبی همچون غروب بیپایان، پول کثیف، جابر بن حیان، روز رفتن، سیامین روز، لبه آتش، روزهای زیبا، گل یا پوچ، مادرانه، کیمیا، برادر و آنام درباره سریال «گاندو» همکلام شدیم؛ سریالی جنجالی که دوشنبه شب به پایان رسید.
*در کودکی با تعزیه خوانی و بعد با تئاتر آشنا شدید و در سال ۱۳۶۳ در سن ۱۶ سالگی نخستین بار بازی و دستیاری در ساخت یک فیلم کوتاه را تجربه کردید. این اتفاق و ورود به این حرفه چگونه رخ داد؟
**این علاقه از تعزیه خوانی در دوران کودکی در من شکل گرفت و رفته رفته در تئاتر و سینمای جوان و مطالعه فراوان کتاب ها و مجلات هنری ادامه پیدا کرد تا این که به صورت آکادمیک پس از تحصیلات دانشگاهی و دستیاری کارگردانان مختلف که آخرین آن «داوود میرباقری» بود، پا در عرصه فیلم سازی گذاشتم.
* از سال 1379 تاکنون حدود ۱۵ سریال ساخته اید که اغلب آن ها مورد اقبال و توجه بینندگان قرار گرفته اند. در کارنامه پربار کاری تان تنوع ژانر دارید، این تنوع از کجا میآید؟
**من مثل هر فیلم ساز دیگری دغدغه های شخصی دارم و با هدفی معین در حال حرکت و کسب تجربه هستم و هر گاه احساس کنم می توانم به دغدغه هایم توجه کنم دیگر تنوع ژانر برایم اهمیت چندانی ندارد.
*به عنوان هنرمندی که از شهرستان مهاجرت کرده و موفق شده است چه پیشنهادی برای جوانان علاقه مند دارید؟
**تلاش، تلاش، تلاش. هیچ راه میانبری وجود ندارد. منظورم از تلاش کاملاً روشن است؛ داشتن مطالعه، آموزش، ممارست و پشتکار، تحصیلات آکادمیک و تحمل سختی ها اما متاسفانه برخی ها تلاش را در پارتی و رو انداختن به این و آن می دانند و می خواهند راه چند ساله را یک شبه طی کنند که موفق نخواهند شد.
*چه شد که در تجربه جدیدتان سراغ قصهای جاسوسی و ضدجاسوسی رفتید؟
** از آن جایی که این موضوع یکی از دغدغه های جدی من و همواره جایش در بین سریال سازی ما به شدت خالی بود پس از مواجهه با فیلم نامه «گاندو» این ذوق در من به وجود آمد که با این اثر می توانیم به بخش مهمی از مطالبات مردم و آشنایی آن ها با آفت هایی که از طرف آن ها ضربه می خورند و موجب تنگ تر شدن سفره اقتصادی شان می شود و از آن مهم تر، آگاهی بخشی در خصوص تهدیداتی که امنیت شان را به خطر می اندازد، برسیم و آن ها را بشناسند تا بتوانند از ارزش های دینی و ملی خود بیشتر مراقبت کنند.
*چه ویژگی پرونده «جیسون رضاییان» برای تان جذابیت داشت؟
**این که با آدمی آشنا شوم که بفهمم چطور می شود برای رسیدن به اهداف جاسوسی اش حاضر می شود به وطنش خیانت کند و با جمع آوری اطلاعات و تحلیل ها و ارائه راهکارهای گوناگون به دشمنان مان راه های بهتر نابود کردن مان را گزارش دهد. جذابیت بیشترش، دو تابعیتی بودن اوست که چطور توانسته عملیات نفوذش را انجام دهد.
*برای تولید سریال تان به چه مستندات و وقایع تاریخی رجوع کردید؟
**تکیه من بیشتر روی فیلم نامه بود چون حاصل تحقیقات و مستنداتی بود که قبلاً در اختیار «آرش قادری» قرار گرفته بود و او هم با استفاده از تخیل اش سعی در دراماتیزه کردن داستان داشت و موفق هم بود. بعد از این که من وارد شدم و پس از مطالعه فیلم نامه، حول شخصیت ها و رویدادها تحقیقات گسترده ای را آغاز کردیم که بهترین آن جلساتی بود که با شاهدان عینی پرونده و مشاوران و کارشناسان مربوطه برگزار می شد و بعضی از این جلسات توام با تولید بود و همچنین یکی از عزیزانی که اسمش در تیتراژ آمده مشاور دایمی من در طول مرحله تولید بود.
*انتخاب بازیگران مهم ترین بخش بعد از فیلم نامه است؛ چطور به این انتخاب ها رسیدید؟
**واقعاً مهم ترین بخش کارگردانی انتخاب بازیگران است که اگر اتفاق مطلوب و مورد نظر کارگردان شکل نگیرد مطمئناً تاثیر منفی اش را در اثر خواهد گذاشت. پس از سال ها تجربه دیگر کسی نمی تواند به راحتی شخص یا بازیگری را به من تحمیل کند و من سعی می کنم با توجه به ملاحظات اعم از ویژگی های درونی و بیرونی هر کاراکتری، بهترین ترکیب را بچینم. البته ممکن است گاهی فیلم ایده آل نباشد اما آن چه اتفاق می افتد حاصل انتخاب کارگردان است و مسئولیت اش بر عهده اوست. در گاندو من با توجه به ساختاری که در ذهنم نقش بسته بود به چنین انتخابی رسیدم و اکنون می بینید و خوشحالم با تاکتیکی که در نظر گرفته بودیم بهترین چیدمان بازیگری شکل گرفته است.
*برای انتخاب «جیسون رضاییان» با نام فرضی مایکل هاشمیان در قصه، چه گزینه ها و حساسیت هایی داشتید که در نهایت به انتخاب پیام دهکردی رسیدید؟
**مهم ترین شخصیت های این مجموعه، کاراکتر مایکل هاشمیان و محمد بود؛ در واقع قهرمان و ضدقهرمان. در پیش تولید از همان ابتدا اسامی کاندیداها را روی میز ریختم و پس از بررسی های طولانی به این انتخاب رسیدم، گاهی شب ها در خواب و بیداری سریال را با این دو بازیگر در ذهنم می ساختم و تماشا می کردم تا مطمئن شوم بهترین هستند، حالا پس از پایان آن خیالم راحت است که بهترین انتخاب ها انجام شده و من نه تنها از پیام دهکردی و وحید رهبانی بلکه از کل بازیگرانم راضی هستم و به وجودشان افتخار می کنم.
*فیلم برداری در خارج از کشور به لحاظ همکاری در مقایسه با ایران چگونه بود؟
** خوشبختانه من در طول این سال ها در کشورهای زیادی کار کردم، شاید بتوان گفت در بین همکارانم بیشترین کار در خارج از ایران را داشته ام و تجارب زیادی را به دست آورده ام که می تواند به من کمک کند. در این کار با پشتیبانی گروهی حرفه ای که در ترکیه طرف قرارداد ما بود، بدون مشکل خاصی توانستیم صحنه های مورد نظر را ضبط کنیم، همین طور در کشور چین.
* تولید این مجموعه چه سختی هایی داشت؟
**به هر حال ساختن سریالی که به لحاظ تعدد فراوان لوکیشن، آن هم مکان های خاص و بعضی از جاهایی که تا به حال دوربین نرفته از یک سو و پرداختن به موضوعی که به خودی خود حساسیت زاست و موجب موضع گیری برخی دستگاه ها می شود برای ما به طور طبیعی محدودیت هایی را ایجاد می کرد و خوشبختانه با پشتیبانی که وجود داشت بخش اعظم این مشکلات کم رنگ یا برطرف می شد اما به طور کلی نظام فیلم سازی در ایران متاسفانه به لحاظ پروداکشن معضلات ساختاری فراوانی دارد که تصور نمی کنم به این زودی ها برطرف شود و بار سنگین آن همواره روی دوش سازندگان به خصوص کارگردانان است چون در انتهای هر کاری کارگردان آن باید پاسخگوی همه ابعاد کار باشد و تمام محدودیت ها و... در پایان فراموش می شود و مطالبات از سوی مخاطب و حتی سفارش دهنده، کارگردان را تحت فشار قرار می دهد.
*در زمان نگارش و تولید و پخش با ممیزی مواجه نشدید؟
**چرا به هر حال ممیزی ها همیشه و در همه جای دنیا وجود دارد و در هیچ کشوری اجازه داده نمی شود به خاطر ساختن فیلم یا سریالی پا روی برخی مواضع گذاشته شود. خط قرمز در همه جا وجود دارد. در مجموع ما سعی کردیم با توجه به مطالبات خاص نظام که همان مطالبات بحق مردم است برای حفظ منافع ملی سرزمین مان و حراست از ارزش های انسانی که همان ارزش های اخلاقی و دینی مان است، پیش برویم.
*از فعالیت های اخیرتان بگویید و این که ترجیح می دهید بعد از این سریال دومین فیلم سینمایی خود را بسازید یا همکاری خود را با تلویزیون ادامه می دهید؟
** امسال در تدارک ساخت دومین فیلم سینمایی ام بعد از «کلبه» هستم که امیدوارم شرایط تولید آن فراهم شود.
*می توانم بپرسم از بین آثاری که ساختید کدام را بیشتر دوست دارید؟
**تمام کارهایی را که ساختم در زمان خودشان از نظر من دوست داشتنی و جذاب بودند که با اقبال مخاطب همراه شد؛ از سریال «پول کثیف» و «جابربن حیان» گرفته تا این اواخر «کیمیا»، «مادرانه»، «برادر» و «آنام». هر کدام از این کارها بخشی از عمر و زندگی من هستند و مثل فرزندانم دوست شان دارم.
*حرف آخر.
**در پایان از تمام دوستانم که در ساخت «گاندو» مرا همراهی کردند سپاسگزارم؛ از تهیه کننده محترم و تیم تولید و بازیگران و تمام کسانی که پشتیبان این مجموعه بودند و همچنین از شبکه سوم سیما.