سرای سبزه میدان انباری کسبه
نویسنده : اسدی
افشره
سرای سبزه میدان از آثار تاریخی زمان قاجار و دارای کاربری فرهنگی و تاریخی است با این حال به دلیل مشکلات بسیار به جای استفاده درست به انباری تبدیل شده و آنچه از آن با نام بازسازی و به سازی یاد می شود در حال نابودی است.
معمار سرای «سبزه میدان» از شهرداری و میراث فرهنگی گلایه و دل پر دردی دارد از مدیرانی که هنرکده او و یادگارش را به انبار کالا تبدیل کرده اند. در دنیا آثار تاریخی را قاب می گیرند تا از سویی سفره گردشگری را پهن کرده باشند و از سوی دیگر ریسمان اتصال نسل های جدید و قدیم را به هم گره بزنند، اما حال و روز کاروان سرای سبزه میدان بجنورد بد نمره ای برای مدیران شده است. حق دارد معمار هنرمند این بنا که از آقایان گلایه کند، نه تنها او بلکه قلم ام نیز خیلی عجله دارد که گلایه نامه ای بنویسد و بگوید چرا آثار تاریخی این چنین غریب و خاک آلود است؟ البته میراث فرهنگی قیافه کاروان سرا را واکسی زده است و از شکل مخروبه قبلی خارج نموده ولی ای کاش اول تکلیف کاروان سرا از نظر تجاری روشن و بعد رنگ و لعاب زده می شد تا از این همه هزینه استفاده بهینه می شد. ماجرای این کاروان سرا شنیدنی و دیدنی است، کسبه حرف هایی دارند و توپ را به زمین میراث فرهنگی و شهرداری می اندازند.
یکی از کسبه مجموعه سبزه میدان با بیان این که میراث فرهنگی پیشنهاد بازسازی یک ماهه را داده اما عملا این کار 6 ماه زمان می برد، می افزاید: هنوز کاروان سرا ساخته نشده نصفه و نیمه رها شده است به همین دلیل کسبه تمایلی به همکاری با میراث ندارند.
وی که تمایلی به ذکر نام خود در این گزارش ندارد، ادامه می دهد: سقف یکی از انباری ها از سوی میراث برداشته شده و ماه هاست که به حال خود رها شده و میراث فرهنگی اقدامی برای ساخت آن نکرده است.
یکی دیگر از کسبه می گوید: میراث فرهنگی اعلام کرده که کسبه باید یک سوم هزینه بازسازی را پرداخت کنند در حالی که در ابتدای کار چنین موردی اعلام نشده بود و در حال حاضر میراث فرهنگی کاروان سرا را رها کرده و آب باران و باد از سقف سوراخ وارد انبار می شود.
وی با بیان این که در هنگام برداشتن سقف یکی از انبارها دیوارهای انبار کناری ترک برداشت و میراث توجهی به این موضوع ندارد، می افزاید: این مجموعه دارای مالکان خصوصی است.
یکی دیگر از این مالکان هم با بیان این که مالک 3 انباری در مجموعه کاروان سرا و یک باب واحد تجاری در همین مجموعه هستم، می افزاید: برای ساختن سقف ها مالکان باید 70 درصد هزینه را پرداخت کنند و فقط 30 درصد هزینه را میراث پرداخت می کند، در حالی که بازسازی توسط میراث انجام می شود و در ابتدای کار به مشارکت مالکان اشاره ای نشد.
وی با بیان این که واحد تجاری ام را به تازگی به سازی کرده ام، ادامه می دهد: میراث اعلام کرده که باید سقف مغازه را یک متر پایین بیاورم و عرض ورودی مغازه باید کمتر شود تا سر در ساخته شود و این امر در حالی است که برای ساخت مغازه هزینه کرده ام و کاهش ارتفاع و دهانه مغازه به ضرر کسبه است.یکی از کسبه نیز با بیان این که میراث خواستار کاهش عرض و دهانه ورودی مغازه هاست، ادامه می دهد: به راحتی با این اتفاق مشتری های مان را از دست می دهیم زیرا نه تنها مغازه ها دیگر کارایی گذشته را ندارند بلکه زمان بازسازی طولانی و عملا این بازارچه تعطیل می شود.
وی ادامه می دهد: در ابتدای کار میراث فرهنگی اعلام کرد که کسبه از پرداخت عوارض و حق پیشه وری معاف هستند اما این اتفاق نیفتاد و در حال پرداخت موارد ذکر شده هستیم.
وی با بیان این که در همین زمان هم میراث فرهنگی کار را نصفه و نیمه رها کرده است، اظهار می کند: این دستگاه در حال حاضر مدعی است که به دلیل نبود اعتبار قادر به ادامه ساخت نیست.
وی اعلام می کند: در حالی که قرار بود از پرداخت عوارض و حق پیشه وری معاف باشیم ولی شهرداری اعلام کرده این واحدها به دلیل داشتن مالک خصوصی از پرداخت موارد مطرح شده معاف نیستند.
وی بیان می کند: در شرایط کنونی اقتصادی که بازارها در خواب هستند، دستگاه های متولی به جای کمک به شرایط اقتصادی با طولانی کردن ادامه کار این پروژه بر مشکلات ما اضافه می کنند.
سرای سبزه میدان محدوده ای از مرکز شهر را شامل می شود که امروز به کانونی برای مناقشه بین شهرداری، میراث و کسبه تبدیل شده است؛ بنایی که در گذشته از هسته های داد و ستد شهر محسوب می شد امروز حجره های سکوت و کوری است که خواب تجارت می بیند.
مجموعه سبزه میدان متشکل از یک کاروان سرا، حمام، راسته بازار و چند قهوه خانه از آثار دوره قاجار در شهر بجنورد است که از سال 90 با اختصاص اعتبارات ملی بازسازی آن توسط میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان آغاز شد، هر چند در این فرایند بخشی از بافت عملا نابود شد اما تغییری در چهره این بنای تاریخی ایجاد شد. این مجموعه یکی از مهم ترین بناهای تاریخی مرکز شهر است که در بافت فرسوده بجنورد قرار دارد، بنایی که می تواند قلب تپنده احیای بافت فرسوده مرکز شهر هم باشد اگر مورد توجه قرار گیرد.
اما مناقشه بر سر چیست و چرا به درستی از آن استفاده نمی شود خود داستان مفصلی است. اگرچه سازمان میراث فرهنگی با اعتبارات تخصیص یافته بنا داشت سر در مغازه های این محل را بازسازی کند اما شهرداری علاقه چندانی به همراهی نداشت و پرداخت عوارض نوسازی را لازمه این بازسازی می دانست، در این بین کسبه که نگران پرداخت عوارض و تعطیلی چند ماه کسب و کار بودند به این دلیل و عواملی همچون بد قولی های میراث فرهنگی با این کار مخالفت کردند و نتیجه آن شد که هست. در حالی که اهتمام همه دستگاه های دخیل می تواند کمک موثری به مرمت و بازسازی کند اما گویا به خوبی همکاری نمی شود. در کنار این مشکل مالکانی وجود دارند که گویا ترجیح می دهند کاروان سرا انباری باشد تا فضای تجاری پر رفت و آمد و در حالی بنا کارکرد اصلی خود را از دست داده که می تواند به بازارچه صنایع دستی معتبری در مرکز شهر تبدیل شود. البته نباید این نکته را از یاد برد که با وجود سقف های تخریب شده و مرمت نشدن فضای داخلی انبارها نمی توان انتظار تجارت در آن جا ها را داشت.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی با بیان این که مرمت سرای سبزه میدان از محل اعتبارات سال 94 و 95 انجام شده است، می افزاید: سرای سبزه میدان که بنای اصلی مجموعه سبزه میدان است 95 درصد مرمت شده است.
«وحدت» با بیان این که میراث از کسبه این محل گلایه مند است، ادامه می دهد: فضای ارزشمند این بنا به عنوان انباری مورد استفاده قرار می گیرد و شأن بنای تاریخی رعایت نمی شود.
وی با بیان این که جداره سازی های مغازه ها به شکل رایگان و با اعتبارات دولتی انجام شده است، اظهارمی کند: سامان دهی این بنا و مغازه ها باعث ارتقای کیفیت منظر شهری می شود و در عین حال زمینه جذب گردشگر را فراهم می کند.
وی ادامه می دهد: مقاومت های بسیار زیادی از سوی کسبه شده و حتی کاهش عرض ورودی به مقدار چند سانت برای یکسان سازی بنا هم مورد مقاومت کسبه قرار می گیرد.
وی با بیان این که تغییر بناها در این مجموعه با سلیقه شخصی مالکان انجام شده در حالی که در گذشته یکسان بودند، می افزاید: به جای استفاده از این فضای بی نظیر در دل بجنورد، به عنوان فروشگاه صنایع دستی یا کاربری های مفید دیگر به عنوان انبار پشم و کارتن از آن استفاده می شود که این امر به دلیل جریان نداشتن هوا موجب تخریب مرمت ها می شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود می گوید: این پروژه موفق ترین پروژه سال گذشته و دارای 38 غرفه است که تنها یک غرفه مسقف نیست زیرا سقف سازی این انبار بر عهده مالکان است.وی ادامه می دهد: حیاط پشتی این مجموعه سال گذشته زباله دانی بود و میراث حجم عظیم خاک و زباله را از این سرا خارج کرده و چند چشمه فضای بهداشتی ساخته شده است.
وی نداشتن مدیریت واحد در این بازارچه را از مشکلات آن می داند و ادامه می دهد: همه بازارها در ایران دارای هیئت مدیره هستند اما این امر در مجموعه سبزه میدان وجود ندارد و نظارتی بر مرمت ها نمی شود.
وی با بیان این که نزدیک به 900 میلیون تومان در این مجموعه هزینه شده است، اضافه می کند: مشارکتی از سوی کسبه انجام نشده و نهایت همکاری مالکان 2 تا 3 میلیون تومان بوده است اما بودند مالکانی که همکاری معنوی داشتند.
وی دریافت عوارض شهرداری را حق قانونی ذکر و اعلام کرد: میراث فرهنگی تلاش کرده برای سهولت کار کسبه رایزنی هایی برای کاهش یا عدم پرداخت عوارض انجام دهد و شهرداری با این سازمان همکاری داشته است.