افشره
اراضی ملی ثروت و سرمایه کشور و هر استانی محسوب می شود، با این حال بخشی از ثروت موجود و منابع آب و خاک استان به دلیل تخریب و تصرف ها از بین می رود و به نظر می رسد باید اهرمهای نظارتی کافی برای حفاظت از اراضی ملی وجود داشته باشد. آمارها حکایت از افزایش 16 درصدی تخریب و تصرف اراضی ملی در استان دارد.
زمین و خاک از اساسی ترین عناصر حیات بشری و ارکان توسعه جوامع بشری هستند، تأمین بخشی از امنیت جوامع کوچک و بزرگ مستلزم حفظ و نگهداری از اراضی ملی است، از این رو بهره برداری بهینه و حفاظت از آن به عنوان تضمین کننده تداوم حیات بشری شناخته می شود، بنابراین یکی از مأموریت های مهم جوامع پیشرفته، برنامه ریزی برای حفظ اراضی ملی و جلوگیری از تخریب و تصرف آن هاست.
با این که اهمیت حفظ اراضی ملی مشخص است اما گفته می شود تخریب و تصرف اراضی و منابع ملی در کشور ما بالاست و هر از چند گاهی اخباری درباره تصرف جنگل، دریا، کوه و اراضی ملی به دست سودجویان می شنویم. باید گفت هنوز ارزش منابع ملی برای بعضی از افراد روشن نشده است و خراسان شمالی همچنان درگیر فعالیت اقتصادی سنتی است که موجب تخریب بیشتر اراضی می شود. وجود دام مازاد در چراگاه های استان موضوعی مشخص است و این امر یکی از جنبه های تخریب اراضی ملی به شمار می آید. تخریب اراضی ملی به شکل احداث باغ ویلاها موضوع دیگری است که در بخش هایی از استان و از جمله شهرستان بجنورد نمود دارد. با این که گاهی دستگاه های متولی اقدام به تخریب تصرف های انجام شده می کنند اما این امر هم مانع انجام برخی تصرف ها نمی شود به گونه ای که همچنان شاهد تخریب اراضی ملی در استان هستیم.
البته به این موارد باید گسترش محدوده جغرافیایی شهرهای استان را هم اضافه کرد، گسترشی که ناخواسته در اراضی ملی انجام می شود. تخریب بخشی از منابع ملی در استان به دست پروژه های عمرانی فصل دیگری از این پرونده است که گاهی در جلسه های مدیران به آن اشاره می شود. طبق آمار ارائه شده تخریب و تصرف اراضی ملی در استان 16 درصد افزایش یافته است.
یک کارشناس عمران و مسائل شهری با بیان این که مالکیت اراضی به دو شکل دولتی و ملی است، می افزاید: متولی اراضی ملی در محدوده شهرها راه و شهرسازی و متولی اراضی ملی خارج از محدوده شهرها منابع طبیعی و جهادکشاورزی است که هر کدام برای حفاظت از اراضی ساز و کار خود را دارند.
«فخرانی» با بیان این که زمین در کشور ما کالای سرمایه ای محسوب می شود، اظهارمی کند: به همین دلیل در این بخش رانت های زیادی ایجاد می شود و به دلیل این که داشتن زمین سرمایه گذاری و کار اقتصادی بزرگ محسوب می شود توجه مردم به آن زیاد است و از این رو تصرف اراضی ملی در ایران زیاد است.وی سیاست های غیر رسمی یا شبه رسمی را عامل مهمی در تصرف اراضی ملی می داند و ادامه می دهد: این سیاست ها در کشور جاری است و خود عامل تسریع کننده تصرف اراضی دولتی و ملی است.
وی نبود فناوری نوین برای کنترل اراضی ملی را از مشکلات موجود در این بخش ذکر و اعلام می کند: باید برای کنترل اراضی از تکنولوژی های نوین استفاده کنیم با این حال همچنان کنترل ها از طریق بازدید های فیزیکی انجام می شود و مشکل اصلی این بازدید ها نداشتن شناخت کامل نسبت به اراضی از سوی کارشناسان است.
وی ادامه می دهد: در سال های اخیر راه و شهرسازی با تشکیل یگان حفاظت با حضور بخش خصوصی ساز و کار کنترل اراضی ملی را بهتر و شورای حفظ حقوق اراضی دولتی هم فعالیت خود را بیشتر کرده است.
وی ادامه می دهد: اراضی ملی وسیع هستند و ما در بخش حراست از اراضی توانایی و مهارت و نیروی انسانی کافی نداریم بر همین اساس باید از فناوری های روز استفاده کنیم.
وی با بیان این که اراضی ملی جزو بیت المال هستند و تصرف آن ها به لحاظ شرعی و قانونی مشکل دارد، می افزاید: مشکل دیگری که این تخریب ها ایجاد می کند، تخریب محیط زیست استان است و در این بخش می توان به کشت های غیر اصولی به دلیل کشاورزی سنتی در استان و فرسایش شدید اراضی اشاره کرد.
وی ادامه می دهد: باید با حفظ و نگهداری از اراضی ملی و دولتی به فکر نیازهای آیندگان هم باشیم.
بخشدار مرکزی شهرستان بجنورد اما نظر دیگری دارد، «نودهی» بیشترین تخریب های انجام شده در روستاهای بخش مرکزی را به دلیل هم خوانی نداشتن نقشه اراضی کنونی با نقشه اراضی قبل از سال 45 می داند و می گوید: بسیاری از این نقشه ها با نقشه های سال مورد نظر هم خوانی ندارد و مساحت مطابقت داده نشده جزو تخریب و تصرف اراضی ملی محسوب می شود.
این مسئول ادامه می دهد: بهترین راه برای جلوگیری از تخریب اراضی ملی، واگذاری این زمین های مغایر به خود مردم است تا توسط آن ها نگهداری شود.
وی اعلام می کند: قوانین سختگیرانه ای در این باره وجود دارد در حالی که باید در اجرای قوانین به معیشت مردم منطقه هم توجه شود. وی اضافه می کند: با این که دام مازاد در استان وجود دارد اما به دلیل خشکسالی های اخیر، مردم به جای استفاده از مراتع، علوفه برای دام های خود خریداری می کنند.
وی ادامه می دهد: تغییر شرایط اقلیمی موجب تخریب اراضی ملی شده است بنابراین واگذاری اراضی و مشارکت های مردمی در حفظ و نگهداری این اراضی بسیار موثر است.در همین باره، فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی با بیان این که از ابتدای سال جاری تاکنون 421 هکتار تخریب اراضی ملی در استان اتفاق افتاده است، می افزاید: تخریب و تصرف اراضی ملی در استان نسبت به بازه زمانی سال گذشته 16 درصد افزایش یافته است و بیشترین تخریب و تصرف ها در شهرستان مانه و سملقان و در اراضی کشاورزی بوده است.
سرهنگ «حیاتی» اظهارمی کند: توسعه باغ ها و اراضی کشاورزی و تخریب مراتع بیشترین تخریب و تصرف ها را در استان شامل می شوند و تخریب مراتع به دلیل دام مازاد و دامداری سنتی اتفاق می افتد.وی ادامه می دهد: یکی از مشکلاتی که در حفاظت از اراضی ملی استان وجود دارد منطبق نبودن نیروی انسانی متناسب با استاندارد و نیاز استان است زیرا بر اساس استانداردها باید به ازای هر 10 هکتار یک نیروی حفاظت وجود داشته باشد و این در حالی است که در استان تنها 50 نفرنیروی یگان حفاظت وجود دارند که مسئول حفظ و کنترل بیش از 2 میلیون هکتار از اراضی ملی هستند.
وی به نقش مهم مشارکت های مردمی اشاره و اعلام می کند: مردم می توانند هر گونه تخریب و تصرف را از طریق سامانه 1504 اطلاع دهند تا کنترل و حفاظت از اراضی ملی استان بهتر انجام شود.
این مسئول ادامه می دهد: وضعیت اقلیم، آب و هوا، تأمین آب در استان به حفظ و کنترل جنگل، مراتع و اراضی ملی وابسته است و از دست دادن منابع آب و خاک استان ارتباط مستقیمی با تخریب و تصرف ها دارد.