سید مصطفی نجفیان
بارگاه امامزاده حمزة بن موسی(ع) در روستای دهنه شیرین از توابع بخش بام و صفی آباد واقع شده است.
بقعه امامزاده حمزة بن موسی(ع) در دامنه تپه ای با شیب ملایم قرار گرفته و طرح کلی پلان بنا مربع شکل است که به وسیله سه کنج در گوشه ها فضای مناسبی برای استقرار گنبد بر فراز آن فراهم شده است و در ضلع جنوبی بنا ایوان کاشی کاری شده ای وجود دارد. فضای داخلی مقبره با نقوش بسیار زیبا، گل و بوته و کتیبه ای از آیات قرآن مزین شده و بیشتر نقوش و کتیبه ها متعلق به دوران قاجار است. قدمت این بنا مربوط به دوره صفویه و با شماره 5151 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. توسعه و عمران بارگاه این امامزاده به واسطه ثبت در آثار ملی با چالش هایی مواجه است که موجب دغدغه زائران و اهالی این منطقه شده است.
اختلاف دیدگاه میان میراث فرهنگی و اوقاف و امور خیریه را با قلم رسانه ای پیگیری کرده ایم تا ضمن صیانت و حراست از میراث ملی منتج به ارائه راهکاری برای توسعه و عمران در گام نخست در این امامزاده و دیگر بقاع متبرکه شاخص میراثی شود و در دیگر گام، مقدمه ای برای تقویت گردشگری مذهبی یا زیارتی باشد.
«علی محمد ابراهیمی» از زائران این آستان مقدس با اشاره به این که سالانه 10، 12 بار مراسم باشکوه در این امامزاده برگزار می شود، می گوید: سایه، رواق و شبستانی در این امامزاده وجود ندارد که می طلبد میراث فرهنگی کمک و شرایط را برای جذب زائر و گردشگر تسهیل کند.
«رقیه رحیمی» هم دیگر زائر این آستان مقدس است و گریزی به کمبودهای این آستان مقدس می زند و می گوید: امامزاده جایی برای استراحت ندارد که نیازمند توجه و رسیدگی است، امسال در یک مراسم در پی بارش باران با مشکل جدی رو به رو شدیم.
«عباسی» دیگر زائر امامزاده از روستای قنبرباغی، با اشاره به این که بارگاه این امامزاده با وجود داشتن زائران زیاد، با مشکلات مختلفی مواجه است، خاطر نشان می کند: این آستان مقدس سالانه بیش از 8 هزار زائر دارد که شبستان، استراحتگاه و رواق ندارد.
وی وجود یک دفتر هیئت امنا و نذورات را ضروری می داند و می گوید: میراث فرهنگی حق دارد حافظ معماری بنا باشد اما انتظار می رود برای ایجاد زیرساخت در جوار این آستان مقدس شرایط را تسهیل کند که نیازمند همکاری است تا دست هیئت امنا برای کار توسعه و عمران باز باشد.
به گفته سرپرست هیئت امنای آستان مقدس امامزاده سید حمزة بن موسی (ع)، میراث فرهنگی 2، 3 سالی است که همکاری لازم را در خصوص توسعه، مرمت و عمران این بقعه ندارد و مجوز نمی دهد زیرا به لحاظ قانونی این آستان مقدس در فهرست آثار ملی ثبت شده و مرمت و ساخت و ساز در بقاع نیازمند مجوز میراث فرهنگی است.
آن طور که حجت الاسلام «خانی» گفته است میراث فرهنگی در حوزه توسعه و عمران سخت می گیرد و به این راحتی مجوز نمی دهد. آن ها شورای فنی دارند که از دید تخصصی خود نگاه می کنند اما باید به مسئله فرهنگی و مذهبی و کارکردهای پیوست آن از جمله گردهمایی رضویون توجه کنند زیرا به عنوان نمونه، امسال به دلیل بارش باران به معنای واقعی کلمه در میزبانی از زائران به مشکل خوردند.
وی با تاکید بر منویات مقام معظم رهبری مبنی بر تبدیل بقاع متبرکه به قطب های فرهنگی و بهره گیری از ظرفیت آنان به عنوان مراکز جذب معنوی اضافه می کند: آیا تبدیل به قطب فرهنگی بدون بسترسازی و وجود زیرساخت ممکن است؟ ما اگر نتوانیم رواق و شبستانی ایجاد کنیم چطور میتوانیم اهداف زیرساختی را پیگیری کنیم؟
به گفته وی، از سال 96 به خاطر توسعه مسجد با میراث فرهنگی اختلاف نظر داریم و حتی با نظر آنان احداث رواق را آغاز کردیم اما پس از آن – بیش از 2 سالی است - گفتند نظر ما در این طرح تامین نشده است و به واسطه طولانی شدن اجرا، مردم و اهالی از ما گلایه مند هستند.وی اظهار می کند: میراث فرهنگی آن گونه که باید و شاید به بقاع متبرکه که هم میراثی است و هم فرهنگی و گردشگری، رسیدگی نمی کند و باید گفت این امامزاده کارکرد گردشگری، مذهبی و تاریخی دارد و انتظار می رود به ما که در نقطه ای محروم و دورافتاده هستیم، توجه جدی شود و باید اعتبارات به تناسب توزیع شود.به گفته وی، میراث فرهنگی به عنوان متولی برنامه ای برای تقویت گردشگری مذهبی در این منطقه ندارد.
در این باره، مدیرکل اوقاف و امور خیریه خراسان شمالی با اشاره به مشکلات موجود در بقاع متبرکه و اماکن مذهبی که بنای میراثی دارند، می گوید: یک امر طبیعی، عقلانی و منطقی است که میراثمان را حفظ کنیم.
به گفته حجت الاسلام «آسوده»، نباید به دلیل حفظ میراث، کارها متوقف و قفل شود زیرا مردم می آیند تا از برکات معنوی بقاع متبرکه بهره مند شوند و باید دید چه راهکاری وجود دارد که هم میراث حفظ و هم مشکلات مردم حل شود.
وی یادآور می شود: در بسیاری از امامزادگان با بنای میراثی در استان های همجوار از جمله استان های شمالی می بینید که کارهای توسعه و عمران صورت گرفته است.
وی تاکید می کند: باید اداره کل میراث فرهنگی بیاید، بنشینیم و با احترام به دیدگاه و نظر آنان تصمیم جدی بگیریم، نمی شود به همان شکل منتظر ماند و کاری نکرد زیرا بدون ایجاد شبستان یا استراحتگاه نمی شود کار را پیش برد، باید گفت ماندن امامزاده در این حد، ظلم به آستان و مردم است.
به گفته وی، اداره کل میراث فرهنگی باید این مسئله را از وزارتخانه خود پیگیری و مطالبه و با حفظ جوانب میراثی کمک کند مشکل اماکن متبرکه حل و فصل شود.آن طور که او می گوید: باید در زمینه گردشگری مذهبی و زیارتی کمک کنیم و همان طور بوم گردی ها توسعه یابند و تقویت شوند و از ظرفیت اماکن متبرکه که بنای میراثی دارند در حوزه گردشگری و فضای معنوی موجودشان بهره گرفت.
در همین خصوص، «مستوفیان» معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان با اشاره به این که آثار تاریخی که در فهرست آثار ملی ثبت می شوند ضوابط و مقرراتی دارند و اگر اقدامی می خواهد آن جا انجام شود به یک فرایندی نیاز دارد، اظهار می کند: حتی اگر خود میراث فرهنگی بخواهد مرمتی انجام دهد نیاز است طرح در شورای فنی مطرح و مصوب شود و پس از تصویب در شورای فنی استان باید تاییدیه شورای فنی ملی و در برخی آثار که ویژگی خاص تری دارند، تاییدیه شورای راهبردی گرفته شود و نیاز است آن جا مطرح شود و مصوبه بگیرد.
به گفته وی، میراث فرهنگی اگر بنا دارد مرمتی انجام دهد باید خودش هم اقدام کند و این فرایند را بگذارد و در صورت نیاز و البته موافقت احکام مرمت صادر شود.
وی اعضای شورای فنی را استادان دانشگاه و خبرگان این حوزه می داند و تصریح می کند: باید جلسه تشکیل و به طور قطع به جهت حساسیت ها احکام مرمت صادر شود.
وی با بیان این که یک کار خارج از چارچوب و بدون هماهنگی در امامزاده سید حمزة بن موسی (ع) انجام شده است، اظهار می کند: اتفاقاتی در گنبد افتاده، کلی هزینه شده، کاشی ها تَرَک خورده و سازه گنبد دچار اشکال شده که البته مربوط به سال های گذشته است.
وی با تاکید بر این که اگر طرحی دارند و در راستای ارتقای کیفیت و تقویت معماری امامزاده باشد آمادگی داریم از آن کاملاً حمایت کنیم، تصریح می کند: بحث توسعه و رواق به جهت وجود عرصه و حریم مصوب مغایرت دارد و همه مکلف به رعایت آن هستند زیرا ابلاغ وزارت خانه به استانداری و لازم الاجراست.
وی با تاکید بر این که بازهم اگر اعتبار دارند در اولین شورای فنی که احتمالاً این هفته باشد آن را با ذکر جزئیات بیاورند تا با احصای شرایط در استان تایید و راهی تهران شود، خاطر نشان می کند: دلیل تاخیر، گذر سیکل اداری در میراث فرهنگی است و اعضای شورای فنی استادان دانشگاهی هستند که دلی می آیند و دستمزدی دریافت نمی کنند و لازم است تعداد پرونده ها به حد نصاب برسد تا این شورا در استان تشکیل شود.