چه روزهای پر خاطره ای
تعداد بازدید : 247
عید فطر؛ سفره پدر بزرگ ها و مادر بزرگ های آن روز ها
نویسنده : تکتم علوی
« اَللّهُمَّ اَهْلَ الْکِبْرِیاَّءِ وَالْعَظَمَةِ وَاَهْلَ الْجُود وَالْجَبَرُوتِ وَاَهْلَ الْعَفْوِ و َالرَّحْمَةِ»... کم کم ماه بندگی خدا به پایان و عید عاشقان از راه می رسد. مومنان عید فطر را به شکرانه آن که توانسته اند روزه داری کنند جشن می گیرند و از این که در این ماه توانسته اند، به عبادت خالق خود بپردازند و فرصتی یافته اند تا کمی با پروردگار خود خلوت کنند، رازهای دل را با او بگویند و دعاهای سحر را نجوا کنند، دل شان با یاد خدا دلگرم بوده و با یاد او عاشقی کرده اند خرسند هستند. همچنان که از دیرباز پدران و مادران شان این راه را در پیش گرفته بودند. شکوه عید فطر آن سال ها دست کمی از عید فطرهای کنونی نداشت.روزه داری در آن سال ها با این که بسیار سخت تر از اکنون بود اما شیرینی خاص خودش را داشت.
افطاری ها و سحری های دسته جمعی که اکنون روز به روز بیشتر به دست فراموشی سپرده می شود، ارمغان آن روزها بود.
بانو «ثریا سلطانی» که خاطرات خوب روزهای ماه مبارک رمضان دوران قدیم را به یاد دارد، بیان می کند: آن موقع ها که از وسایل و امکاناتی مانند رادیو و تلویزیون خبری نبود تا رویت ماه را به همگان خبر دهد، مردم در مسجد محله شان جمع می شدند و پیش نماز برخی افراد را که می دانست در رویت و تشخیص هلال ماه تبحر دارند، انتخاب می کرد تا به پشت بام بروند و رویت هلال ماه را به همگان خبر دهند. وی ادامه می دهد: پس از آن که به قطعیت می رسیدند که هلال ماه رویت شده است، پیش نماز میزان فطریه را اعلام می کرد و می گفت: روزه داران می توانند فطریه و کفاره روزه های شان را به مسجد تحویل دهند تا به دست نیازمندان برسد یا اگر خودشان فرد مستمندی را می شناسند، فطریه شان را به او بدهند. وی خاطرنشان می کند: نماز عید فطر هم در مساجد برگزار می شد و بیشتر افراد پس از اعلام عید سعید فطر، صبح روز عید در منزل شان افطار می کردند و پس از نماز و خواندن دعا، ناهار روز عید شان را تدارک می دیدند.این بانو به رسمی قدیمی در عید فطر اشاره و بیان می کند: از زمان قدیم، مردم عید فطر را به عنوان یکی از عیدهای بزرگ می دانستند و از همان زمان رسم داشتند در روز عید به منزل افرادی که عزیزی را از دست داده اند، بروند و به آن ها سر سلامتی بدهند. از آن سال ها تاکنون هنوز هم این رسم پابرجاست و مردم با خبر کردن هم به منزل آن هایی که عزیزی را از دست داده اند می روند.
آن موقع ها که از امکانات امروزی خبری نبود، روزه داران در گرمای هوا و روزهای بلند و طاقت فرسای تابستان روزه می گرفتند و همراه با آن امور متعدد زندگی را هم بر عهده داشتند.
کار بیشتر روزه داران آن موقع این بود که وعده های افطاری و سحری زیادی تدارک ببینند زیرا آن موقع ها ممکن بود مهمانی سرزده به منزل شان بیاید و ثواب روزه داری آن ها را دوچندان کند. علاوه بر آن بیشتر زندگی های زمان قدیم به صورت دسته جمعی و در خانه های بزرگ بود و چندین خانواده و فامیل کنار هم زندگی می کردند بنابراین ترجیح می دادند به جای این که هر کدام در اتاق شان به تنهایی افطار و سحری بخورند، در کنار هم جمع شوند و این ماه را به بهترین شکل سپری کنند.
یکی از بانوان کهنسال که برخی خاطرات آن دوران هنوز به یادش مانده است، می گوید: زمان قدیم رسم بود بزرگ ترها به ویژه پدرها همه اعضای خانواده را برای خوردن سحری از خواب بیدار کنند، حتی اگر فرزندانی در خانه داشتند که هنوز به سن تکلیف نرسیده بودند از خواب بیدار می کردند تا سر سفره سحری حاضر شوند و از همان دوران کودکی روزه داری را یاد بگیرند. بانو «سپاسی» ادامه می دهد: زمان افطار هم که نزدیک می شد همه اعضای خانواده برای پهن کرده سفره های ساده افطاری کمک می کردند، به طور معمول همیشه دور تا دور سفره های افطار اعضای فامیل می نشستند و بانوان با تدارک غذاهای ساده از آن ها پذیرایی می کردند.
البته وی به این موضوع نیز اشاره می کند که آن موقع برخی افراد در خانه های شان دوره های تلاوت قرآن برگزار می کردند. یکی از بانوانی که دوره های قرآن در ماه های محرم و رمضان در منزل پدری شان برگزار می شد، بیان می کند: هر روز صبح پس از اذان صبح در منزل مان باز بود و خانم ها برای تلاوت قرآن می آمدند و دعاهای مخصوص ماه رمضان را نیز تلاوت می کردند. بانو «تجلی» ادامه می دهد: در روز عید سعید فطر نیز جمعیت زیادی به منزل مان می آمدند و نماز روز عید فطر را در حیاط و اتاق های خانه اقامه می کردند.
یکی دیگر از شهروندان کهنسال هم با بیان این که عید فطر در زمان قدیم حال و هوای خاص خودش را داشت، اظهارمی کند: در آن زمان مکان بزرگی برای تجمع و اقامه نماز عید فطر نبود و روزه داران در مسجدهای محله شان یا خانه افرادی که دوره های قرآن برگزار می کردند، نماز را اقامه می کردند. «تقوی» که 75 سال سن دارد، می گوید: در آن زمان فطریه ای که از سوی امام جماعت مسجدها به مردم اعلام می شد، خودشان در پاکتی می گذاشتند و به افراد مستمندی که می شناختند، می دادند.
مردم به شکرانه آن که خداوند به آن ها مهلت و توان روزه داری را در ماه مبارک رمضان داده بود، به هم شیرینی تعارف و دعا می کردند که گناهان شان در این روز بخشیده و مقرب درگاه الهی شوند.