گروه سینما و تلویزیون- پنج شنبه ای که گذشت هجدهمین قسمت سریال «آکتور» منتشر و از شبکه نمایش خانگی پخش شد؛ سریالی که با حضور تعدادی از بازیگران نام آشنا می توان آن را روایتی از «بازی در بازی» البته با گریم خارق العاده دانست. این سریال را «نیما جاویدی» که متولد بجنورد است کارگردانی کرده و در آن بازیگرانی همچون «نوید محمدزاده»، «احمد مهرانفر»، «هستی مهدوی فر»، «هانیه توسلی»، «هومن برق نورد»، «گلاره عباسی» و «مهراوه شریفی نیا» بازی می کنند. این سریال در ژانر درام و خانوادگی، داستان زندگی پرفراز و نشیب سه بازیگر مستعد تئاتر را روایت می‌کند که زندگی‌شان با چند پیشنهاد کاری، دستخوش دگرگونی و ماجراهای پیچیده ای می شود، جوانانی که علاوه بر درگیری با مشکلات مختلف باید با اتفاقات جدیدی هم دست‌وپنجه نرم کنند. «محمدزاده»، «مهرانفر» و «مهدوی فر»،  به عنوان سه بازیگر تئاتر برای گذران زندگی‌شان صحنه تئاتر را به زندگی واقعی پیوند داده‌اند و هر چند قسمت به شکل یک شخصیت-تیپ درمی‌آیند و اتفاقاتی را رقم می‌زنند. یک بار راه می‌بندند و زورگیر می‌شوند تا تدارک خاصی را برای مراسم خواستگاری کارفرمای خود شکل بدهند،  یک بار در نقش معتاد شیشه‌ای وارد عمل می‌شوند تا طبق قراردادشان مچ دختری را که خانواده‌اش به او مشکوک هستند، بگیرند، یک بار در نقش دو پیرمرد و یک مستندساز وارد خانه سالمندان می شوند تا گمشده ای را پیدا کنند و باری دیگر نیز در نقش چند نفر از اهالی افغانستان بازی می کنند تا  به نوعی معمایی را حل کرده باشند.

در کارنامه «نیما جاویدی»، ساخت دو فیلم «ملبورن» و «سرخپوست» دیده می شود و «آکتور» اولین تجربه سریال سازی او محسوب می شود. «آکتور» از بهمن ۱۴۰۰ پنج شنبه هر هفته پخش می شود. سریال با داستانی فرعی و حضور چند شخصیت غیرمرتبط شروع می‌شود. با این سکانس افتتاحیه و معرفی دو شخصیت اصلی به عنوان خفت‌گیر، تا حد زیادی گمان می‌کنیم قرار است داستان در همین شرایط ادامه پیدا کند تا این که یک مرتبه ورق برمی‌گردد و با فاش شدن راز گریم آن ها و رونمایی از بازیگر بودنشان، وارد مسیر اصلی می‌شویم. این سکانس با وجود تمام هیجانی که در ابتدای سریال ایجاد می‌کند، باعث می‌شود هم با این شخصیت‌ها آشنا شویم و هم حیطه کاری‌شان دستمان بیاید.

این دو شخصیت در همین نقطه شروع به عنوان دو عشق تئاتر  معرفی می‌شوند که از حرفه‌شان به شکلی متفاوت برای کسب درآمد استفاده می‌کنند. آن ها بازیگرانی تمام‌وقت هستند و حاضرند هرکاری کنند تا سالن نمایشی که برای خودشان آماده کرده‌اند از دستشان نرود؛ خانه و سرپناهی ندارند و مدام نقشه می‌کشند که چطور پولی برای ادامه مخارج زندگی فراهم کنند. هردو علاوه بر عشق به تئاتر، احساساتی لطیف دارند. 

یکی از نکات جذاب سریال «آکتور» تمرکز روی گریم‌ است. «بابک اسکندری» به عنوان طراح این گریم‌ها در آکتور سنگ تمام گذاشته و باعث شده تا این بخش جزو رخدادهای جالب توجه سریال باشد؛ هنری که از «عبدا... اسکندری» پیشکسوت این عرصه به پسر رسیده و آکتور را می‌توان نقطه عطف تجلی آن دانست چرا که بخشی از وزن کل این کار بر دوش همین طراحی‎ها گذاشته شده است.

در واقع در طول داستان‌های متعدد آکتور، این گریم و طراحی آن است که بخشی از قصه را به تنهایی پیش می‌برد. البته که از شیوه نقش‌آفرینی‌های بازیگران به خصوص سه نقش اصلی یعنی «نوید محمدزاده»، «احمد مهران فر» و «هستی مهدوی فر» هم نمی‌شود گذشت.

اوج این گریم ها را در قسمتی که در خانه سالمندان می‌گذشت دیدیم، مجموعه سکانس هایی که توانست نگاه‌های زیادی را به خود جلب کند، همان قسمت هایی که «علی» و «مرتضی» به عنوان دو پیرمردی که قرار است در این خانه زندگی کنند دست کم پنجاه سال پیرتر شدند و شاید در نگاه اول حتی متوجه گریم بودن آن ها نشوید. جالب است که در طول همان قسمت ها اشاره‌هایی هم به شیوه شکل گرفتن این گریم و مراقبت‌هایی که لازم دارد، می‌شود، جریانی که یادآوری می‌کند با یک اتفاق ساده روبه‌رو نیستیم. در قسمتی که «نوید محمدزاده» و «هستی مهدوی‌فر » هم نقش دو معتاد به شیشه را بازی می‌کردند این طراحی گریم تا اندازه‌ای پیش برنده قصه بود.

در ادامه این مطلب بحث کشش هر داستان مطرح می‌شود. می‌توان گفت که پیچش‌های داستانی در آکتور تا حدی به خوبی مدیریت می شوند تا مخاطب با وجود آگاهی از تکنیک «بازی در بازی» هر قسمت، فاصله‌گذاری را ناخودآگاه فراموش کند و دل به دل داستان بدهد. البته که در این بین برخی اتفاقات سریال مانند ماجرای کرایه خانه کشش لازم را ندارد اما در آن سو، ماجرای دروغ، مثل یکی از اصلی‌ترین نقش‌ها به صورت نامرئی در دل قصه حضور دارد و هر بار اتفاقات بزرگ‌تری را رقم می‌زند. مثلاً «هانیه توسلی» علاوه بر آن که در گروه اصلی کارفرمایان یکی از بخش‌ها حضور دارد، همزمان نقش دیگری را بازی می‌کند تا از دل جزئیات هر اتفاق باخبر شود. در مورد «هستی مهدوی‌فر» و بقیه بازیگرها نیز این ماجرا صدق می‌کند، هر کدام در عین ایفای یک نقش و در کنار شخصیت حقیقی خودشان مشغول بازی دیگری هستند. مثلاً «مهدوی‌فر» در عین بازی کردن نقش یک معتاد به این گروه پیوسته تا به ساز و کار این صحنه‌‌پردازی‌ها و نیتی که در دل آن وجود دارد، پی ببرد، اتفاقی که سلسله‌وار ادامه دارد.

با همه این ها از ریتمی که گاهی کندی آن باعث خستگی بیننده می‌شود نمی‌توان گذشت. در برخی از سکانس‌ها فراز و فرود قصه دچار افتی می‌شود که از هیجان اتفاقات می‌کاهد، مثل درگیری که دو بازیگر اصلی بر سر پرداخت اجاره خانه دارند و می‌شد مختصر و مفیدتر به آن پرداخته شود یا ابتدای داستان پیدا کردن بچه های «نازی» (هانیه توسلی) که خیلی طولانی و کشدار ساخته شد و نماهای بی کاربرد زیادی داشت. اوج کشدار و طولانی بودن بی مورد سریال در سکانس تعریف کردن قصه و خندیدن «گلاره عباسی » در سر سفره در طرز نشستن خاص مرتضی بود که واقعاً نه این قدر خنده دار و نه لازم بود که چند دقیقه ای زمان برای تعریف این داستان بی مورد شود. فضاسازی نمایشی، چیدمان نما که باعث شکل‌گیری فضای کلی سریال شده و میزانسنی که «جاویدی» برای سریالش تدارک دیده، می‌تواند برای اولین بار اتفاق افتاده باشد.  تلاش این کارگردان برای رسیدن به فرم و اجرای تکنیکال در «آکتور» تا حدودی جواب داده است. البته که به نظر می‌رسد او به عنوان نویسنده اثر در همان بخش نوشتاری به فرم مد نظر رسیده است. 

در کنار این موارد باید به برخی سکانس های خسته کننده از جمله تمرین تئاتر در سالن توسط «علی» و «مرتضی» اشاره کرد که تاکنون مشخص نشده است علت نمایش دقایقی طولانی از این تمرین در برخی قسمت ها چیست در حالی که ماجراهای آن حداقل تاکنون به خط اصلی سریال ارتباطی نداشته و نبود این سکانس ها ضربه ای به سریال وارد نمی کرده است. از سوی دیگر با توجه به این که سریال در فصل های مختلفی فیلم برداری شده است در برخی سکانس ها شاهد غفلت از نوع پوشش بازیگران با توجه به سکانس های پیش از آن هستیم که البته منشی صحنه، وظیفه دقت در جزئیات این گونه را دارد. با وجود برخی اشکالات و کمبودها، سریال «آکتور» جذابیت های مختلفی برای تماشا دارد و باید منتظر بمانیم و ببینیم سرنوشت بازیگران آن در پایان داستان چگونه رقم خواهد خورد. 

 

سال تولید: 1374

کارگردان: رسول ملاقلی‌پور

بازیگران: حبیب دهقان‌نسب، فرهاد اصلانی، عاطفه رضوى، مسعود کرامتی و سیامک انصاری

 

سریال «بدون شرح» که این روزها از شبکه آی فیلم در حال بازپخش است، از جمله سریال‌های کمدی تلویزیون است که هنوز هم بعد از بارها بازپخش، از جذابیت آن کم نشده است. عوامل مختلفی از انتخاب بازیگران گرفته تا سوژه‌ها و شخصیت‌ها و موقعیت‌های کمدی و تکیه‌کلام‌های بامزه آن، باعث شد این سریال در ابتدای دهه 80، تبدیل به یکی از مجموعه‌های شبانه موفق تلویزیونی شود. سریال«بدون شرح» به کارگردانی «مهدی مظلومی»، یکی از پرطرفدارترین مجموعه‌های طنزی است که در سال ۱۳۸۱ از شبکه ۳ پخش شد و این روزها ساعت ۱۶ و ۲۴ از شبکه آی‌فیلم بازپخش می‌شود. بخش عمده این سریال در دفتر یک هفته‌نامه به اسم «شهر قشنگ» می‌گذشت و اتفاقاتی که در این دفتر رخ می‌داد و ماجراهای مختلفی که برای کارکنان آن پیش می‌آمد، داستان را جلو می‌برد؛ ماجراهای سرگرم‌کننده‌ای که در هر قسمت اتفاق می‌افتاد و فضای خانوادگی سریال، از مهم‌ترین دلایل محبوبیت این سریال و همراهی مخاطبان با آن بود. یکی دیگر از نقاط قوت سریال، حضور بازیگران خوب آثار کمدی مانند زنده یاد «فتحعلی اویسی»، «امیر جعفری»، «بیژن بنفشه‌خواه» و «مریم سعادت» در این مجموعه بود که «بدون شرح» را به یکی از بامزه‌ترین سریال‌های تلویزیونی در دهه ۸۰ تبدیل کرد.

زنده‌یاد «فتحعلی اویسی» که در این سریال در نقش «آقای کاووسی» بازی کرد تا قبل از سال ۱۳۷۸ و بازی در نقش «سرهنگ سپهر»، معمولاً به خاطر بازی در نقش‌های جدی و منفی شناخته می‌شد. 

«مومیایی۳» مقدمه‌ای شد برای ورود این بازیگر به عرصه کمدی؛ موفقیتی که باعث شد «محمدرضا هنرمند »از او برای سریال «کاکتوس» هم دعوت به همکاری کند. او با ظاهری بسیار جدی و رسمی، بدون این که لبخندی روی لب داشته باشد حرف‌هایی می‌زد و حساسیت‌هایی به خرج می‌داد که بخش مهمی از بار کمدی این سریال را به دوش می‌کشید. اوج هنرنمایی «فتحعلی اویسی» در عرصه کمدی با «بدون شرح» اتفاق افتاد؛ مدیرمسئول هفته‌نامه‌ «شهر قشنگ» که کوچک ترین اطلاعی از روزنامه‌نگاری نداشت و مدام از به گِل نشستن عنقریب کشتی روزنامه صحبت به میان می‌آورد! او معمولاً یا دعوا می‌کرد یا پیشنهادهای عجیب و غریب می‌داد یا از همه می‌خواست با کمترین خرج، کار را به سرانجام برسانند. صحبت کردنش به زبان عربی هم جزو نکات بسیار جذاب بازی او بود. «آقای کاووسی» به یکی از ماندگارترین نقش‌های «فتحعلی اویسی» تبدیل شد.

«امیر جعفری» تا قبل از سال ۱۳۸۰ در تئاتر بازیگر شناخته‌شده‌ای بود اما بازی در نقش «فرید» سریال «بدون شرح» باعث شد تا بین مخاطب تلویزیون نیز شناخته شود و به شهرت برسد. بعد از آن بود که حضور او در سریال‌ها بیشتر شد و جایگاهی قابل توجه به دست آورد. «امیر جعفری» در سریال «بدون شرح»، نقش سردبیر مجموعه را داشت اما عملاً کاری از پیش نمی‌برد چون همه‌کاره روزنامه، پدر همسرش، «آقای کاووسی»، بود که تمام دستورها از سمت او صادر می‌شد و کسی بدون اجازه او به اصطلاح نمی‌توانست آب بخورد! این روزنامه تیتراژ بالایی نداشت و کسی هم آن را نمی‌خرید چون همان طور که اشاره شد بنا به گفته‌ «آقای کاووسی»، همیشه مثل کِشتی به گل نشسته بود. «فرید» سعی می‌کرد با شیرین‌زبانی خودش را پیش «آقای کاووسی» عزیز کند و از او امتیاز بگیرد اما در اکثر مواقع حرفش به جایی نمی‌رسید.در دهه های 70 و 80 ردپای «پیمان قاسم‌خانی» را می‌شد در بیشتر آثار موفق کمدی دید. بخش مهمی از موفقیت «بدون شرح» هم به فیلم نامه آن برمی‌گشت که توسط «پیمان قاسم‌خانی»، «سروش صحت»، مرحوم «خشایار الوند»، «مهراب قاسم‌خانی»، «ریما رامین‌فر» و «حمید برزگر» نوشته شده بود. «پیمان قاسم‌خانی» استاد خلق شخصیت‌های کمدی ماندگار و همچنین تکیه‌کلام‌ها و موقعیت‌های کمدی جذاب است و می‌شود تاثیر او را در خلق این شخصیت‌های جذاب تحریریه «شهر قشنگ» دید. او چند سال بعد با همراهی همین تیم، سرپرستی نویسندگان مجموعه «کمربندها را ببندیم» را هم برعهده گرفت؛ سریالی که باز هم به یکی از کمدی‌های موفق تلویزیون تبدیل شد.«مهدی مظلومی» تا پیش از این که «بدون شرح» را به عنوان اثری مستقل کارگردانی کند در آثار موفقی مثل «ساعت خوش»، «این چند نفر» و «زیر آسمان شهر» کارگردان تلویزیونی بود و مهم ترین اتفاق کارنامه‌اش با «بدون شرح» رقم خورد. این سریال به قدری مورد توجه قرار گرفت که به فصل دوم هم رسید. «مظلومی» بلافاصله بعد از این مجموعه سراغ «بانکی‌ها» رفت؛ سریالی که نتوانست موفقیت «بدون شرح» را تکرار کند. با این حال او چند سال بعد در «کمربندها را ببندیم» بار دیگر با همراهی تیم «پیمان قاسم‌خانی»، موفقیت دیگری را به ثبت رساند. «زندگی به شرط خنده»، «روزگار خوش حبیب آقا» و «لطفاً دور نزنیم» از جمله آثار بعدی «مظلومی» بود که هیچ‌کدام نتوانستند به عنوان اثری کمدی ماندگار ثبت شوند.

یکی از دلایل جذابیت مجموعه «بدون شرح»، تکیه کلام‌های جذاب شخصیت‌های «آقای کاووسی» و «فرید» بود. لحن صحبت کردن «آقای کاووسی»، اطلاعات ناقصی که از شعرها، ضرب‌المثل‌ها و زبان‌های مختلف داشت همگی باعث شد که این شخصیت در آن دوره بسیار مورد توجه قرار بگیرد. تکیه کلام‌های «دیجیتالم کجا بود؟»، «نمی‌دونم چی‌چی حافظا»، «کِشتی به گل نشسته» و «ولا غیر»، آن زمان مدام توسط برخی از مردم استفاده می‌شد. از طرف دیگر تکیه‌کلام‌های شخصیت «فرید» هم بسیار مورد توجه قرار داشت به خصوص زمانی که «آقای کاووسی» را «آی کاووسی» ادا می‌کرد یا می‌گفت: « خوب چیزیه آقا، خوووووب!»