علوی
امتحانات فرا رسیده و برخی ها سخت مشغول درس خواندن هستند. انگار هر قدر بیشتر می خواند کمتر درس را متوجه می شود. کلافه شده و با این که ساعت هاست درس می خواند، نمی خواهد از اتاقش بیرون بیاید و احساس می کند میزان مفیدی که باید مطالعه می کرده و از آن نتیجه می گرفته، به دست نیاورده است و همچنان با ناراحتی و اضطراب به خواندن بقیه درس هایش ادامه می دهد.
اضطراب امتحانات، درس خواندن های مداوم و شکایت کردن از این که نتوانسته اند آن طور که دل شان می خواهد درس بخوانند، از جمله مواردی است که این روزها بسیاری از والدین مطرح کنند.
چنان که یکی از والدین در این باره اظهارمی کند: درس های دخترم بسیار سنگین است و با آن که در طول سال آن ها را مرتب می خواند و اطلاعات کافی دارد اما زمان امتحانات آن قدر استرس و اضطراب بر او غلبه می کند که حالش بد می شود و نمی تواند به خوبی درس بخواند یا بیشتر از آن که زمانی را برای درس خواندن صرف کند، مدام فکرهای ناجور می کند که نمی تواند در امتحانات موفق شود.
این مادر که تمایلی به ذکر نامش ندارد، ادامه می دهد: دخترم می گوید مدام فکرهایی از این قبیل که «تو نمی توانی در امتحانات موفق شوی، امتحانات بسیار سختی را در پیش رو داری، بقیه دوستانت از تو خیلی بهتر درس خوانده اند، آن ها موفق می شوند اما تو نمی توانی» به سراغش می آید و نمی تواند به خوبی درس هایش را متوجه شود.
البته گویا این تنها مشکل این مادر نیست بلکه مادر ملیکا که دخترش کلاس هشتم است، به آن چه گفته شد اشاره می کند و می گوید: دخترم همیشه در درس هایش بهترین بوده و کاملا بر آن ها مسلط است اما امتحانات که از راه می رسد، مدام می ترسد و همین باعث می شود در جلسه امتحان به قول خودش هول شود و پاسخ سوالات را اشتباه بنویسد. «ایلیا» دانش آموز کلاس نهم است که او هم عقیده دارد: دانش آموزانی که رقابت برای شان اهمیتی ندارد و فقط برای خودشان درس خوانده اند با این که کمتر از بقیه تلاش می کنند اما همیشه نتیجه بهتری می گیرند زیرا از اضطراب کمتری رنج می برند و برای شان مهم نیست که دیگران در نمرات از آن ها جلوتر باشند.
وی ادامه می دهد: به خاطر دارم زمانی که رقابت بین چند دانش آموز شدیدتر می شد، مدام در استرس بودند که مبادا دیگری در درس ها از آن ها جلو بزند و نمره بهتری کسب کند. استرس مانع خوب درس خواندن در خانه می شود یا هول شدن در سر جلسه امتحان را به همراه دارد.
یکی از معلمان بیان می کند: بیشتر اوقات دانش آموزان با استعداد به علت آن که استرس زیادی دارند نمی توانند درس های شان را خوب بخوانند و اضطراب در جلسه امتحان گریبانگیر آن ها می شود. «رضایی» ادامه می دهد: بارها معلمان و مدیران در جلسه های امتحان و قبل از آن به دانش آموزان یادآوری می کنند که با آرامش خاطر درس بخوانند و در نوشتن پاسخ های سوالات عجله نکنند اما باز هم دیده می شود دانش آموزان مستعد به علت اضطرابی که دارند، نتوانسته اند نتیجه مطلوب را به دست بیاورند.به گفته یک کارشناس ارشد مشاوره آموزشی، دانش آموزانی که از امتحان می ترسند، معمولاً با ارزش های خود قضاوت می شوند و شکست های واقعی که بر اثر ترس به وجود می آید باعث می شود همواره ترس از امتحان، تجربه بی هوشی و حس حقارت در آن ها شکل بگیرد.
«موسوی» ادامه می دهد: وسواس در دانش آموزان از یک سو و کمال طلبی از سوی دیگر باعث بروز اضطراب های شدید می شود و در اکثر دانش آموزان وضعیت به گونه ای است که با بررسی خانواده های شان و صحبت با آن ها متوجه می شویم از طرف والدین برای گرفتن نمره عالی در فشار هستند و این فشارها و احتمالا تنبیه هایی که بر اثر موفق نشدن برای آن ها به دنبال دارد، ترس ها و اضطراب های شدیدی را ایجاد می کند.
وی بیان می کند: والدین باید از حس عزت نفس دانش آموزان حمایت کنند؛ حسی که به طور دایم بر بازدهی تحصیلی آن ها متکی نباشد و حتی در نتایج امتحانات بد هم باقی بماند.
وی افزاید: دانش آموز باید به این نتیجه برسد که والدینش او را از صمیم قلب و به طور عمیق دوست دارند نه به دلیل نمراتی که کسب می کند. این حس باید به دانش آموز منتقل شود که او را مستقل و جدا از نتایج امتحانی اش دوست دارند اگرچه انتظار نمره های خوب و مثبت را از او دارند.
یک کارشناس ارشد روان شناسی هم با بیان این که داشتن اضطراب تا حدی طبیعی است، اظهارمی کند:برای کاهش اضطراب انتظارات والدین از فرزندان مهم است که اگر به اندازه توانایی و استعداد آن ها نباشد، دانش آموزان را دچار اضطراب می کند.
به گفته «نسترن عابدیان» انتظارات باید معقولانه باشد زیرا منشأ بسیاری از اضطراب ها فشارهای والدین است که عملکرد فرد تحت تاثیر آن قرار می گیرد و ممکن است دانسته های خود را نتواند در آزمون ارائه دهد.
وی با اشاره به این که اضطراب در همه افراد آسیب زننده نیست، می گوید: اضطراب در کمتر از نیمی از دانش آموزان آسیب زننده است و هر قدر سن افزایش یابد انتظارات فرد از خودش بیشتر می شود و زمانی که فرد به توانایی های خود اعتماد نکند و از سوی دیگر فشار بیش از حد والدین وجود داشته باشد، اضطراب بیشتری را تجربه می کند.
وی خاطرنشان می کند: دانش آموزان باید برای خود هدف تعیین و والدین در آن ها انگیزه ایجاد کنند تا به خودباوری برسند.
این کارشناس ارشد روان شناسی رقابت های منفی را که از روی حسادت باشد باعث بروز اضطراب می داند و می گوید: هر فردی باید با خودش مقایسه شود زیرا توانایی های خاص خود را دارد و بهتر است والدین بر نقاط قوت فرزند خود متمرکز شوند. وی می گوید: توانایی های دانش آموزان باید پررنگ تر شود و در زمینه ای که علاقه دارند، روی شان سرمایه گذاری و از آن ها حمایت شود. وی متذکر می شود: والدین باید به فرزندان خود اطمینان خاطر دهند که وجود و سلامتی شان برای آن ها بیشتر از موفقیت شان اهمیت دارد. «عابدیان» اظهارمی کند: سعی کنیم به عنوان والدین در امتحانات، تلاش های فرزندان مان را ببینیم نه نمراتی که کسب می کنند.