داغ کمبودها بر پوست «دباغخانه» ای ها
زخم پیشانی شهر درمان نشد
نازلی حیدرزاده
باد، گوشه چادر کهنه اش را تکان می دهد؛ گویی برای تمام شهر دست تکان می دهد؛ «ما هنوز اینجاییم، در پیشانی شهر، در بیغوله هایی که نامش خانه است، نه راه پس داریم و نه راه پیش، سال هاست اینجاییم مثل پدران مان و گویی ما هم باید مشکلاتی را که به ما به ارث رسیده است برای فرزندان مان به ارث بگذاریم ...».
هر دو بر پشت بام خانه اش ایستاده و به ورودی بجنورد چشم دوخته ایم، رفت و آمد خودروهایی را که بی تابانه از سمت اسفراین وارد مرکز استان می شوند نگاه می کنیم. رو به روی ما اداره کل راه و شهرسازی خراسان شمالی قرار دارد. گویی پنجره های این اداره کل دودی است و مشکلات «دباغ خانه» را نمی بینند که چنان بر زندگی ساکنان آن سایه افکنده که دیگر طاقت شان طاق شده است.خانه های پلکانی را یکی یکی طی می کنیم، واحدهای مسکونی که بیشترشان از یک یا 2 اتاق کوچک تشکیل شده است و صاحبان یا مستاجران کارگر یا بیکار دارد و البته بماند که به گفته اهالی، برخی از آن ها معتاد هستند یا مواد مخدر می فروشند.
جای پای پساب در تمام این محله دیده می شود و گویی باران آمده است تا به جای شستن آلودگی ها، چاله ها و ناهمواری های این مکان را آشکارتر کند.در «دباغ خانه» قدیم که چند سال قبل به محله امام علی(ع) موسوم شد 30 خانوار زندگی می کنند اما از کمترین امکانات رفاهی نیز بی بهره اند.یکی از ساکنان این محله، زن سالمندی است که از 40 سال قبل در این جا ساکن است، او در حالی که ما را به گفته خودش به آلونکش دعوت می کند، می گوید: آن قدر درباره مشکلات این جا گفته ایم که دیگر خسته شده ایم و ناچاریم سکوت کنیم.او با اشاره به آبی که بر اثر بارندگی از زیر در حیاط برخی خانه ها جاری و در کوچه سرازیر شده است، اضافه می کند: به دلیل پلکانی بودن این محله، پساب خانه ها به حیاط همسایه ها جاری و همین امر، گاهی موجب درگیری بین آن ها می شود.
او با مرور خاطرات گذشته خود و با بیان این که مشکلات با پوست و گوشت اهالی «دباغ خانه» عجین شده است، لنگ لنگان گام بر می دارد زیرا پایش، چندی پیش در ناهمواری کوچه دچار آسیب شده است.مرد جوانی هم در حالی که مراقب 3 کودک قد و نیم قد خود است تا به پرتگاهی که در سمت راست کوچه است، نزدیک نشوند، اظهارمی کند: خانه های مجردی زیادی در این محله شکل گرفته و مشکلات زیادی را برای ساکنان ایجاد کرده است به طوری که جرئت نمی کنم خانواده ام را تنها بگذارم یا آن ها به تنهایی به کوچه بیایند.همسرش نیز او را همراهی می کند و می گوید: زندگی در این جا «صبر ایوب» می خواهد. تا کی تحمل کنیم تا تکلیف خانه های مان مشخص شود؟ نه می توانیم آن ها را بفروشیم و نه اجازه ساخت و ساز داریم.
او از رطوبت خانه ها و نم کشیدن وسایل شان می گوید؛ موضوعی که بانویی دیگر نیز بر آن صحه میگذارد و خاطرنشان می کند: بارها به شهرداری مراجعه کرده ایم اما به نتیجه نرسیده ایم زیرا می گویند قرار است این مکان تخریب و تقاطع غیرهمسطح احداث شود. سال هاست خواب می بینم که به جای دیگری نقل مکان کرده و از این همه معضل اجتماعی و فرهنگی رها شده ایم.این بانوی جوان ادامه می دهد: بالاخره چندی قبل، شهرداری سطل زباله ای را در این محله قرار داد اما صافکاری هایی که در حاشیه دباغ خانه کار می کنند آن را به محل خود منتقل کرده اند و ما باید تا حاشیه جاده زباله ها را حمل کنیم.او می گوید: پرتگاهی که در کوچه وجود دارد بسیار خطرناک است و با وجود این که از شهرداری درخواست کرده ایم برای آن حفاظ نصب کند اما آن را پشت گوش انداخته است. آن طور که به نظر می رسد، حالا حالاها ما باید همین جا زندگی کنیم، پس چرا امکانات حداقلی را برای مان فراهم نمی کنند؟
او به سقوط کودکی با دوچرخه در این پرتگاه اشاره می کند که اگر چه جان سالم به در برد اما این موضوع دلهره والدین را بیشتر کرده است.
زیر پای خانه ها، چند صافکاری و ضایعاتی فعالیت می کنند که این موضوع بر زشتی منظر شهری در این مکان افزوده است و باید به آن میزان بالای تردد خودروها و دشوار و خطرآفرین بودن رفت و آمد ساکنان محله امام علی(ع) را هم اضافه کرد.یکی از اهالی هم با تاکید بر این که ما هم شهروند بجنورد هستیم و باید از امکانات شهری بهره مند باشیم، تصریح می کند: لوله فاضلاب از کنار جاده عبور می کند و دانشگاه آزاد و بیمارستان امام علی(ع) به آن متصل هستند و با این که ما هزینه فاضلاب را هم پرداخت کردهایم اما منازل ما به شبکه فاضلاب وصل نشده اند.
روی شاخه لخت یکی از درختان، دو کیسه پلاستیکی زباله آویزان است، پیرمردی سربالایی خانه اش را به سختی طی و سطل زباله خالی را حمل می کند.در عین حال، رئیس سابق شورایاری این محل به پیگیری های فراوان برای برطرف کردن مشکلات ساکنان اشاره می کند، رفتن ها و آمدن ها به شهرداری و شورای شهر که البته هیچ نتیجه ای نداشته است.
«گریوانی» با اشاره به این که مشکلات این جا یکی، دوتا نیست، می گوید: تا زمانی که روگذر در این مکان اجرایی نشود ساکنان دباغ خانه بلاتکلیف هستند و نمی توانند کاری پیش ببرند.
دستان شان خالی و چشمان شان به راه دوخته شده است؛ شاید یکی از همین روزها یک نفر بیاید و آن ها را از میراث کهن پدران شان نجات دهد؛ میراثی که به بیغوله ها ختم شده است؛ بیغوله هایی که مانند زخم بر پیشانی شهر بجنورد جا خوش و منظر ورودی شهر را نازیبا کرده اند.
گفت و گو
رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر بجنورد مطرح کرد:
خطرات لغزش در «دباغ خانه»
حیدرزاده- «دباغ خانه» مجموعه ای خودانگیخته و خودرو و در یک شیب ایجاد شده و این منطقه با خطرات لغزش مواجه است.
رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر بجنورد با بیان این مطلب در گفت و گو با خبرنگار ما افزود: در این محل مواردی نظیر دسترسی در خصوص انتقال آب های سطحی و شهرسازی هیچ توجیه فنی ندارد و بر اساس مطالعات انجام شده باید در این مکان تقاطع غیرهمسطح اجرا شود زیرا اگر امتداد راه دسترسی خیابان بیمارستان امام علی(ع) و دانشگاه آزاد را به جاده اسفراین در نظر بگیریم، دچار انحراف مسیر در محل اداره کل راه و شهرسازی است و ناگزیر باید اصلاح هندسی انجام شود.«موسوی» گفت: همیشه در بحث حاشیه نشینی با مشکل تامین مسکن مواجه هستیم و در اجرای طرح ها باید بحث های ملکی و مالکیتی انجام شود تا ساکنان دچار خسران نشوند.
به گفته او «دباغ خانه» را نمی توان حفظ کرد چون از نظر فنی قابل توجیه نیست ضمن این که مکان هایی را باید برای جایگزینی واحدهای مسکونی اهالی آن لحاظ کرد.
وی با بیان این که «دباغ خانه» در مبدأ ورودی قرار دارد و منظر نازیبا و نامطلوبی را ایجاد کرده است، ادامه داد: شهرداری در حال پیگیری طرح تقاطع غیرهمسطح در این مکان و اولویت با چگونگی فرم و اجرای این طرح است و در گام بعدی، موضوع ملکی و مالکیتی مطرح می شود که هنوز به آن ورود نکرده ایم.