حمله مجازی به پیکره زبان فارسی
گروه ادب و هنر
«بزنگم»، «فدا، مدا»، «کَرِتَم» و...، این قبیل کلمات با این که در ادبیات فارسی ما جایی ندارند اما انگار ورد زبان برخی افراد شده اند و گویا دارند در زبان ما جا خوش می کنند تا جایی که اگر ادبیات نخوانده باشید، شک می کنید به این کلمات که اصلاً وجود دارند یا ساختاری جدید هستند؟ این کلمات که هر روز در فضای مجازی و میان بسیاری از فعالان آن رد و بدل می شود، از نظر کارشناسان زبان و ادبیات فارسی به شلخته نویسی در فضای مجازی معروف است و آن ها بر این باورند که اگر زبان شناسان و اهالی فکر و دانش با به کارگیری راهکارهایی بتوانند، زبان رایج در فضای مجازی را از آلایش های گوناگون، اختلاط معانی و ابتذال فکری و زبانی نجات دهند و آن را تعمیر و ترمیم کنند، به طور قطع شاهد یک تحول مثبت و تغییر ارزشمند در ساحت زبان می شویم که بر غنا و قدرت آن می افزاید، در غیر این صورت اثر معکوسی برجا خواهد گذاشت و زبان را به سردرگمی دچار خواهد کرد. اما این یک بعد ماجراست و نباید از تاثیر به کارگیری این کلمات در جریان ادبی و زبان اقوام استان غافل شد و به نظر می رسد جای گفتمان های پیرامون زبان مجازی و حضور آن در شعر و گفتمان های علمی و ادبی استان به منظور بررسی این موضوع خالی است.
از نگاه یکی از استادان زبان و ادبیات فارسی، از آن جایی که بیشترین استفاده از فضای مجازی در بعد ارتباط است و انسان آگاهانه به دنبال اقتصاد زبانی می گردد و بر آن است که با کم ترین واژه بیشترین معنا را منتقل کند، از این رو در ساختار و ساختمان عناصر زبان دست می برد و آن را به شیوه ای که خود مایل است، تغییر می دهد، به گونه ای که این تغییر فراگیر و همه عناصر آن را شامل می شود.
«حسن اسعدی» مهم ترین تغییر را شامل شکستن کلمه و کلمات، ناقص شدن جمله و جملات، آوردن معانی جدید و بار معنایی چند سویه، استفاده دیگرگونه از ضرب المثل ها، کنایات و سنت های زبانی، ورود کلمات خارجی همچون اپلیکیشن و به هم خوردن روابط معنایی سنتی و جایگاه عناصر جمله، ظهور نوع جدیدی از شعر و ... می داند و اضافه می کند: همه گویای این معناست که زبان به عنوان یکی از متغیرهای زندگی انسان تحت تابعیت زندگی اجتماعی و فردی تغییر می کند و شاید دیر نباشد زمانی که ناگزیر شویم به تهیه لغت نامه های زبان مجازی در موضوعات مختلف دست بزنیم یا آن که لغت نامه های مجازی را به این فضا وارد کنیم تا استفاده کنندگان از این زبان آشنا برای درک معانی از آن بهره ببرند. مسئله دیگری که این استاد دانشگاه به آن می پردازد،این است که اگر زبان شناسان و اهالی فکر و دانش با به کارگیری راهکارهایی بتوانند، زبان رایج در فضای مجازی را از آلایش های گوناگون، اختلاط معانی و ابتذال فکری و زبانی نجات دهند و آن را تعمیر و ترمیم کنند، به طور قطع شاهد یک تحول مثبت و تغییر ارزشمندی در ساحت زبان می شویم که بر غنا و قدرت آن می افزاید.
وی ادامه می دهد: البته اگر دقیق و عمیق به این مسئله نپردازیم و به صورت قشری و سطحی از آن بگذریم آن چه که باید اسباب دوام و قوام زبان شود، اثر معکوسی برجا خواهد گذاشت و به ابتذال زبانی خواهد انجامید و آن را به سردرگمی دچار خواهد کرد.
او به آسیب جریان ادبی از فضای مجازی هم می پردازد و معتقد است: نه تنها در جریان ادبی استان بلکه در کشور در خصوص فضای مجازی، گفتمان مجازی و زبانی که در فضای مجازی وجود دارد باید کنفرانس های علمی و زبان شناسی برگزار شود البته در استان، آسیب شناسی زبان و فضای مجازی و گفتمان فضای مجازی می تواند حداقل موضوع یک میزگرد باشد. «اسعدی» تصریح می کند: زبان اقوام و زبان های سنتی و رایج استان نیز از این امر مستثنا نیستند و به نظر می رسد جای گفتمان های پیرامون زبان مجازی و حضور آن در شعر و گفتمان های علمی و ادبی استان برای بررسی این موضوع خالی است.
یک کارشناس زبان و ادبیات فارسی هم اگرچه بر این باور است که شبکههای اجتماعی را نباید تهدیدی برای زبان و ادبیات فارسی دانست بلکه باید زمینهای را فراهم کرد تا با استفاده درست، زمینه بالندگی این زبان رقم بخورد، شلختهنویسی در فضای مجازی را نوعی بیتوجهی و تهدید جدی برای زبان و ادبیات فارسی می داند و بر آسیب شناسی فضای مجازی درباره زبان و ادبیات فارسی به اشکال مختلف تاکید می کند.
«محمدی»،نقش آموزش و پرورش را در سال های نخست تحصیل موثر می داند و معتقد است: اگر درست نوشتن در سالهای آغاز تحصیلی، ملکه ذهن دانش آموز شود تأثیر فضای مجازی آن قدرها مخرب نخواهد بود.
دکتر «صفرزاده» از استادان زبان و ادبیات فارسی ورود زبان شکسته و گفته های محاوره ای به فرهنگ نوشتاری را یک آفت می داند که خسارت های جبران ناپذیری را به پیکر فرهنگ و زبان رسمی و معیار کشور وارد می کند.
از نگاه او این شیوه نگارش یا شلخته نویسی، در دراز مدت باعث می شود علاقه مندان به نویسندگی، ذهن و ضمیرشان را متوجه واژگان خوش تراش، زیبا و پرمعنا نکنند و زحمات بی بدیل بزرگان ادب فارسی و ذخایر فرهنگی کشور در رف کتابخانه ها بماند و نسل آینده به تعابیر دم دستی، معماری نشده و ادبیات سخیف و کم مایه عادت کند.