اسدی
خراسان شمالی دارای نیروی انسانی توانمند است با این حال بهره وری در بسیاری از واحدهای تولیدی پایین است. بهره وری پایین در استان عوامل متعددی دارد و با این که تلاش می شود با به روز رسانی ابزار و ورود دانش و تکنولوژی بازوهای اقتصاد قوی تر شود و بهره وری افزایش یابد اما کمبود نیروی ماهر و استفاده از برخی نیروهای غیرماهر مانع استفاده از ابزارهای روز و افزایش بهره وری می شود.
طبق آن چه اعلام شده است بیش از 20 درصد از دانش آموختگان استان بیکار هستند با این حال نیروهای متخصص جذب فعالیت های اقتصادی نمی شوند و همچنان در برخی مراکز، افراد غیر متخصص مشغول به تولید هستند. البته از نواقص مهم در این خصوص، ارتباط نداشتن دانشگاه ها با واحدهای فعال اقتصادی و نبود انگیزه مهارت آموزی در بین نیروهای دانش آموخته است. اکنون جای خالی نیروهای متخصص در فعالیت های اقتصادی شامل تولید، توزیع و خدمات به شدت احساس می شود. برخی کارشناسان و صاحب نظران، نیروی انسانی متخصص را روح فعالیت های اقتصادی می دانند. به گفته این کارشناسان، زمانی بدنه اصلی فعالیت های اقتصادی قوی و تنومند می شود که نیروی انسانی متخصص و کارآمد هدایت فعالیت های مربوطه را در دست داشته باشد زیرا استفاده از این نیروها موجب کاهش اتلاف وقت، ذخیره انرژی و کاهش هزینه های تولید می شود؛ همان چیزی که تحت عنوان بهره وری از آن یاد می شود.
گلایه از نبود نیروی ماهر
فعالان اقتصادی هم از نبود نیروی ماهر گلایه مند هستند، یکی از این فعالان که مالک واحد تولیدی خود است، می گوید: برخی نیروهای انسانی که در واحدهای تولیدی مشغول به کارند فاقد تخصص لازم و نیروی کارگری هستند که با تجربه کاری متخصص شده اند و دانش و علم لازم را در این باره ندارند. بنا به گفته این تولید کننده، حتی برخی واحدهای تولیدی با مدیران غیر متخصص اداره و این امر موجب کاهش بازدهی و بهره وری می شود. وی مدیریت و کار سنتی را آفت جان تولید می داند و معتقد است: تا زمانی که دانش آموختگان به تولید ورود نکنند جای خالی بهره وری احساس می شود. او البته به خلأ مهارت آموزی دانش آموختگان اشاره می کند و می گوید: اقدامی برای مهارت آموزی این نیروها نشده است در حالی که می توانند با گذراندن دوره های کارآموزی در واحدهای صنعتی ماهر شوند اما در استان ارتباط قوی بین دانشگاه ها و واحدهای تولیدی وجود ندارد.
وی ادامه می دهد: خیلی از نداشتن دانش بازاریابی و فروش گلایه می کنیم در حالی که این بخش از تولید با داشتن نیروهای متخصص تکمیل می شود. داشتن نیروهای متخصص موجب بازگشت ارزش افزوده به واحدهای تولیدی و استان می شود.
وی ابراز می کند: برنامه آموزشی قوی برای مهارت آموزی نیروها وجود ندارد و واحدهای تولیدی مجبور هستند خود برای آموزش نیروهای شان اقدام کنند؛ اقدامی که دارای بار مالی زیادی برای واحدهای تولیدی است.
یکی دیگر از فعالان اقتصادی استان معتقد است: نیروی انسانی ماهر در بخش تولید و صنعت ضعیف است و متاسفانه بسیاری در این بخش با کمبود نیروی متخصص و ماهر مواجه هستند و به همین دلیل باید تعاملاتی با دانشگاه ها برای پرورش نیروهای ماهر و متخصص انجام شود.
بنا به سخنان «خوش قامت» همچنان بخش عمده ای از خط تولید واحدهای صنعتی و تولیدی کوچک در استان با سیستم سنتی کار می کند و نیروهای فاقد تخصص دانشگاهی در آن جا مشغول به کار هستند و این اتفاق ارزش افزوده و بازدهی تولید را پایین آورده است.
ارتباط با واحدهای بزرگ صنعتی
رئیس دانشگاه علمی - کاربردی خراسان شمالی نیز سخنانی در این باره دارد. بنا به گفته دکتر «بادامی»، مهارت آموزی هدف اصلی دانشگاه علمی- کاربردی و هنوز فرهنگ آشنایی با این دانشگاه در استان پایین است.
بر اساس اطلاعات کسب شده از این مسئول، در آموزش عالی استان 75 درصد از دانش آموختگان این دانشگاه به دلیل مهارت آموزی و کسب دانش لازم وارد بازار کار می شوند و بین این دانشگاه و برخی واحدهای بزرگ صنعتی استان مانند مجتمع صنعتی اسفراین ارتباط برقرار شده است و برخی کلاس های این دانشگاه در این مجتمع برگزار می شود اما هنوز ظرفیت های زیادی برای مهارت آموزی در استان وجود دارد که مورد استفاده قرار نگرفته است.«بادامی» معتقد است: دامداری، کشاورزی و تولید انگور از ظرفیت های اشتغال نیروهای متخصص است اما بسترهای لازم برای پرورش این نیروها وجود ندارد و در حالی در دیگر استان ها در جوار واحدهای تولیدی شعبه ای از این دانشگاه وجود دارد که در استان جای خالی آن احساس می شود.
وی رسالت اصلی این دانشگاه را مهارت آموزی و پرورش نیروهای ماهر اعلام می کند.
سال گذشته ارتقای بهره وری یکی از شاخص های اصلی برنامه اقتصاد مقاومتی و از مهم ترین اولویت های این برنامه قرار گرفت، بنابراین اگر شاخص انسانی رشد نکند و در حوزه انسانی بهره وری نداشته باشیم به طور حتم در هیچ یک از این بخش ها ارتقای بهره وری اتفاق نمی افتد.
عوامل پایین بودن بهره وری تولید
سرپرست اداره طرح و برنامه سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی در خصوص دلیل بهره وری پایین تولید استان، نظر کمی متفاوتی دارد؛ طبق سخنان «مشایخی»، نیروی انسانی غیر متخصص مشکل واحدهای صنعتی کوچک و متوسط استان است و واحدهای بزرگ از این موضوع مستثنی هستند. این مسئول البته پایین بودن بهره وری تولید در استان را در گرو چند عامل می داند. به روز نبودن تکنولوژی تولید در استان از مهم ترین دلایلی است که وی به آن اشاره و اعلام می کند: تکنولوژی خط تولید استان به روز نیست و متاسفانه به دلایل متعددی نتوانسته ایم تجهیزات را به روز رسانی کنیم و تکنولوژی مورد استفاده، متعلق به چندین سال قبل است.
به روز نبودن تکنولوژی، گرفتار مسائل مالی بودن واحدهای تولیدی و اصلاح نشدن ساختار مصرف انرژی از مواردی است که این مسئول به عنوان فاکتورهای کاهش بهره وری در استان از آن ها یاد می کند. این مسئول آماری در خصوص واحدهای صنعتی کوچک و متوسط استان اعلام می کند و می گوید که 95 درصد واحدهای تولیدی استان در ردیف این صنایع قرار دارند و بیشتر آن ها با خطوط 20 سال قبل کار می کنند، از این رو نیروی خط تولید آن ها باید دارای تخصص های مختلف باشد تا ضمن تولید، تعمیرات احتمالی را انجام دهد، این در حالی است که نمی توان یک تنه چند کار را با هم انجام داد و این موضوع نقطه ضعف واحدهای تولیدی و تفاوت بین واحدهای صنعتی استان و دیگر استان هاست.او البته به این موضوع نیز اشاره می کند که آموزش نیروهای انسانی از اولویت های وزارت خانه متبوع و طبق این اولویت برنامه های آموزشی متعددی در نظر گرفته شده است. موضوع مهمی در خصوص آموزش در استان وجود دارد و آن استقبال نکردن مدیران واحدهای صنعتی کوچک و متوسط از دوره های آموزشی است و خروجی این دوره ها به درستی مشخص نیست، از سوی دیگر شرکت شهرک های صنعتی در خصوص آموزش نیروها وظیفه دارد که کمتر به آن توجه می شود.
او ادامه می دهد: با همه چالش های مطرح شده سازمان صمت هر سال نیاز آموزشی واحدهای صنعتی را به روز رسانی می کند تا متناسب با آن اقدام های موثری را انجام دهد اما استقبال از دوره های آموزشی بسیار ضعیف است و متاسفانه فرهنگ تولید در استان وجود ندارد.
وی معتقد است: کسی که وارد کار تولید می شود باید فرهنگ آن را داشته باشد و باور کند نیروی انسانی یک وجه ایجاد ارزش افزوده برای آن واحد است.