تراریخته ها پنهان روی سفره مردم
زهره اسدی
گفته می شود برخی محصولات غذایی موجود در بازار تراریخته است اما به دلیل درج نشدن اطلاعات تراریختگی روی برچسب و اجرا نشدن قانون برچسب گذاری، مصرف کنندگان امکان تشخیص این محصولات را ندارند. البته این از حقوق اولیه هر مصرف کننده ای است که بخواهد از سلامت و چگونگی تولید محصولات غذایی مطلع شود. از این رو برای مردم استان هنوز به درستی مشخص نیست که چه محصولاتی تراریخته است و کدام یک از این محصولات وارد استان می شود. البته این مشکل برای برخی مسئولان و نهادها نیز وجود دارد و آن ها نیز از میزان ورود این محصولات به استان اطلاعات دقیقی ندارند. از این جهت محصولات تراریخته روی سفره مردم قرار می گیرند بدون آن که بدانند و مطلع باشند. از این رو مهم ترین سوال مردم نیز این است که «چه محصولات تراریختهای در سبد غذایی ما وجود دارد؟»
اخبار ضد و نقیض بسیاری در این باره شنیده و خوانده می شود، اوایل امسال یک خبرگزاری در استان خبر «دلبری محصولات تراریخته» را روی سایت خبری خود قرار داد، خبری از کشت 7 هزار هکتار کلزای تراریخته که وارد چرخه غذایی مردم می شود. اگر چه این دانه روغنی از تراریخته های مجوزدار است اما سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی کاشت و تولید هر گونه مواد تراریخته در استان را رد و اعلام می کند که نهاده های دامی استان کاملاً وارداتی است و احتمال دارد تراریخته باشد.
تراریخته چیست؟
اما تراریخته چیست و چرا وقتی از آن سخن گفته می شود، موجب نگرانی می شود. به نقل از یک کارشناس، محصولات تراریخته در حقیقت مواد غذایی هستند که از لحاظ ژنتیکی دستکاری شده اند و ژن جدید و مطلوبی را از سایر ارگانیسم ها دریافت کرده اند. این محصولات می توانند طیف وسیعی از مواد غذایی از انواع میوه ها و سبزیجات تا گوشت ها، حبوبات، غلات، لبنیات و غیره را شامل شوند. بنا به گفته صاحب نظران تاکنون در کشورهای مختلف دنیا بررسیهای متعدد علمی درباره اثرات، پیامدها و عوارض تولید و مصرف این محصولات روی انسان و محیط زیست صورت گرفته است بهگونهای که طی 2 دهه اخیر شواهد و مطالعات در خصوص اثرات منفی محصولات تراریخته بر محیط زیست و سلامت انسان، منجر به تصمیم 21 دولت در جهان درباره کشت نکردن این محصولات یا استفاده از این محصولات در بازار با برچسب شده است.
در مغازه ها چه خبر است؟
مغازه ها و فروشگاه های مواد غذایی اولین جایی هستند که برای وضعیت برچسب گذاری محصولات تراریخته باید سراغ آن ها برویم. من نیز برای این که ردی از تراژنی ها در مغازه ها پیدا کنم، سری به چند سوپر مارکت می زنم. محصولات غذایی مختلف از برندهای نام آشنا تا کمتر شناخته شده در قفسه ها دیده می شوند. به سمت قفسه روغن می روم زیرا می گویند هم اینک بیشترین محصولات تراریخته روغن های خوراکی هستند که از دانه های روغنی مانند ذرت، سویا و کلزا تهیه می شوند، محصولاتی که بنا به گفته یک مسئول در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مجوز مصرف دارند. قصد دارم برچسب ها را بررسی کنم تا برچسب آشنای تراریخته را ببینم، تا جایی که محصولات را بررسی می کنم خبری از برچسب تراریخته نمی بینم، در دوراهی می مانم که چه کنم، آیا این محصولات تراریخته نیستند یا هستند و برچسب ندارند؟ مغازه های کوچک تر نیز همین گونه هستند. یک سوپرمارکت در یکی از خیابان های مهم بجنورد یکی دیگر از مغازه های محصولات غذایی است که به آن جا می روم. فروشنده از تراریخته بودن برخی محصولات بی اطلاع است و می گوید تا به حال روی هیچ کدام از روغن ها و لبنیات برچسبی در این باره ندیده است و به درستی نمی داند کدام محصول تراریخته است و کدام نیست. نماینده یکی از شرکت های پخش در استان در حال تحویل محصولات لبنی به این مغازه است، او که شنونده مکالمه ماست، می گوید: در گذشته که ما نیز توزیع کننده روغن بودیم چند بار روی برخی برندها برچسب تراریخته دیده ام، با این حال امروز کمتر چشم ام به این برچسب ها می خورد.
او معتقد است هیچ لبنیات تراریخته ای در استان تولید یا توزیع نمی شود. البته نمی توان از سخن این فرد زیاد مطمئن بود زیرا مسئولان می گویند بیشترین تراریخته ها در نهاده های دامی هستند که وارد شیر و دیگر محصولات دامی می شوند.
با یک شهروند که صحبت می کنم می گوید در یکی از فروشگاه های بزرگ بجنورد، وقتی پاکت «اسنک نیمه پخته» مرغ را بررسی کرده است روی آن به انگلیسی نوشته شده بود که تغییر ژنتیک یافته است.
به چند مغازه دیگر در برخی محله های شهر نیز می روم اما آن ها نیز از تراریخته بودن محصولات بی اطلاع هستند. برچسب گذاری نشدن احتمالا در حالی است که اواخر سال 97 درج نشان تراریخته روی محصولات غذایی الزامی شد؛ مدیر نظارت بر مواد غذایی، آرایشی و بهداشتی معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی استان در گفت و گو با خبرنگار ما اعلام کرده بود: «مطابق دستورالعمل ابلاغی سازمان غذا و دارو، درج نشان تراریخته روی محصولات غذایی مشمول، الزامی شد.
بنا بر این خبر، محصولات محتوی روغن استحصالی از دانه های روغنی تراریخته مانند سویا، ذرت، کلزا، کانولا و پنبه از ابتدای مرداد سال 97 و در خصوص فراورده های غذایی تراریخته دیگر نیز الزامی شد و عنوان تراریخته باید با فونت خوانا و قابل رویت درون دایره سفید رنگ به قطر 1.5 سانتی متر در کنار آرم سازمان غذا و دارو درج شود».
بی اطلاعیم
«توسلی نیا» مدیر پشتیبانی امور دام و طیور خراسان شمالی، مسئول توزیع نهاده های دامی در استان است؛ بنا به گفته این مسئول، نهاده هایی مانند ذرت، کلزا، سویا، خوراک طیور، جو، یونجه و کنسانتره خوراک دام و عمدتا وارداتی هستند. اما تراریخته بودن این محصولات برای این مسئول نیز روشن نیست زیرا می گوید: این محصولات به شکل عمده از سوی کشور و در دو بخش خصوصی و دولتی، وارد می شوند و تراریخته بودن یا نبودن آن ها در مبدأ خرید مشخص می شود و استان ها از این موضوع بی اطلاع هستند.
وی اما معتقد است که مقررات بهداشتی در سطح کلان در این بخش رعایت می شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر از وضعیت تراریخته ها در استان سراغ سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی می روم، معاون بازرگانی خارجی این سازمان از ورود و خروج محصولات از استان اطلاع دارد اما با وجود تلاش من جهت ارتباط با او نمی توانم با «قربانی» گفت و گو داشته باشم، اما در گذشته اطلاعاتی از این سازمان کسب شد که اعلام شده بود، به دلیل حجم بالای ورود کالا به استان امکان بررسی تراریخته بودن محصولات وجود ندارد.
تولید محصولات تراریخته ممنوع است
اما معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی تولید هر گونه محصول تراریخته در استان را رد می کند و می گوید: بر اساس قانون تولید محصولات تراریخته ممنوع است و ما نیز پیرو قانون هستیم. بر این اساس بذور غلات و علوفه در استان کنترل می شوند و سالم هستند، شبهاتی در خصوص بذر پنبه در استان وجود داشت که آن نیز مورد استعلام قرار گرفت و رد شد.
وی اعلام می کند که مطلقاً بذر کلزای استان تراریخته نیست و این نیز شبهه ای بود که ایجاد شده بود. اما معتقد است ممکن است روغن هایی که وارد کشور و استان می شوند تراریخته باشند زیرا آغشته به بذور تراریخته خارجی هستند.
دکتر «تشکری» ادامه می دهد: اما از تراریخته بودن نهاده های دامی نیز بی اطلاع هستیم زیرا این محصولات وارداتی هستند و از دیگر کشورها وارد می شوند اما در بخش کشاورزی محصولات سالم و پاک هستند.وی به ضررهای تولید تراریخته ها نیز این گونه اشاره می کند: «بحث ایمنی زیستی وجود دارد و ما باید ایمنی زیستی برای جامعه فراهم کنیم، یعنی غذای انسان و دام باید دارای سلامت باشند، در برنامه ششم توسعه نیز به طور کامل به این موضوع پرداخته و هر گونه رها سازی، تولید و واردات تراریخته ممنوع شده است».