سفر در پیچ مشکلات ناوگان حمل و نقل برون شهری
اسدی
گرما بساط خود را در جاده گسترانده است، حرارت از آسفالت جاده بلند می شود و مسافران اتوبوس با بی صبری منتظر حرکت راننده هستند، 5 دقیقه، 10 دقیقه، 20 دقیقه، آن قدر زمان انتظار، کش می آید که مسافری کاسه صبرش لبریز و با صدای بلند خواهان حرکت اتوبوس می شود. مقصد یکی از استان های همجوار است اما تا رسیدن به مقصد فاصله طولانی مانده است و مسافران نیز کلافه شده اند.بیشتر همشهریان و مسئولان از وضعیت فرسودگی و کم توجهی به ناوگان فرسوده استان و حرکت کند نوسازی در این سیستم خبر دارند که برای رانندگان و مسافران مشکلاتی را ایجاد کرده است اما بخش دیگری از مشقت های مسافرت با اتوبوس های برون شهری از مشکلات دیگری ناشی می شود؛ مشکلاتی که مسافران به آن ها اشراف دارند و بازگو کننده آن ها هستند، مسائلی از خدمات سفر که گریبان مسافران را می گیرد، این در حالی است که خراسان شمالی با وجود محرومیت از شبکه ریلی و پایین بودن تعداد پروازها، به حمل و نقل جاده ای، بسیار وابسته است.
حرکت با سرعت غیرمجاز
«خداپرست» یکی از شهروندانی است که به گفته خود سفرهای زیادی را با اتوبوس های بجنورد به مقصد تهران تجربه کرده است. او گلایه های بسیاری از ناوگان حمل و نقل برون شهری بجنورد دارد. خدمات سفر اولین گلایه این شهروند است؛ او می گوید: قوانین تعریف شده برای ناوگان حمل و نقل برون شهری توسط برخی رانندگان رعایت نمی شود؛ از حرکت با سرعت مطمئنه گرفته تا رعایت حقوق مسافران.
به گفته او بعضی از رانندگان ناوگان حمل و نقل برون شهری پا را که روی پدال گاز می گذارند، فراموش می کنند که مسئول جان مسافران هستند و با چنان سرعتی در جاده ها از جمله محور اسفراین- سبزوار حرکت می کنند که دلهره تمام وجود مسافران را فرامی گیرد. شب ها این موضوع پررنگ تر می شود و بسیاری به جای احتیاط بیشتر پدال گاز را می فشارند و ممکن است به خاطر سرعت زیاد حادثه واژگونی پیش بیاید و سفر برای مسافران تلخ شود.
گفته های این شهروند در حالی است که رانندگان ناوگان حمل و نقل برون شهری باید در ایستگاه های مستقر در مسیر ساعت بزنند و در زمان مشخصی به آن ایستگاه ها برسند. بنا بر سخنان این شهروند، برخی رانندگان برای پنهان کردن سرعت غیرمجاز خود در مسیر قبل از رسیدن به ایستگاه مورد نظر به بهانه های مختلف توقف می کنند تا سرعت بیش از اندازه خود را بپوشانند، تمام این اتفاقات زمانی رخ می دهد که حدود 40 مسافر سوار اتوبوس هستند.
یکی دیگر از مسافران مسیر بجنورد- تهران، به افزایش 20 درصدی نرخ کرایه اتوبوس ها از ماه گذشته اشاره می کند و در عین حال از تغییر نکردن و حتی کاهش خدمات ارائه شده در اتوبوس های ویژه موسوم به «وی آی پی» گلایه مند و معتقد است: اکنون دیگر این اتوبوس ها به جز نوع صندلی، تفاوت چندانی با اتوبوس های معمولی ندارند. به گفته وی، بسیاری از شرکت های اتوبوسرانی در این مسیر شام رایگان را که اصولاً جوجه کباب است در همان اوایل حرکت، در قالب ظرف های یک بار مصرف در اختیار مسافران قرار می دهند، با این حال، مشخص نیست محل پخت این غذاها کجاست و وقتی در اختیار مسافران قرار می گیرد سرد شده است. البته او می گوید: گاهی برخی رانندگان اتوبوس در طول مسیر برای شام توقف می کنند که فقط برای آن جا ژتون یک پرس داده می شود. وی همچنین می گوید که پیش از این همراه با غذا، دوغ یا نوشابه هم به مسافران داده می شد که اکنون حذف شده است و حتی بطری آب معدنی کوچک هم فقط یک بار در طول سفر در اختیار مسافران گذاشته می شود در حالی که در گذشته محدودیتی در این خصوص وجود نداشت. اینترنت رایگان هم به گفته این مسافر، از جمله تبلیغاتی است که توسط شرکت های اتوبوسرانی صورت گرفته اما عملاً وجود خارجی ندارد. او خواستار توجه مسئولان اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده ای به این موارد به تعبیر وی مهم می شود.
گرما در اتوبوس های فرسوده
«شاهرخی» یکی از دانشجویان استان است که می گوید مدام در مسیر بجنورد به مشهد در حال تردد است و وضعیت اتوبوس ها به شدت کلافه اش کرده است. انتقادش از وضعیت بد اتوبوس هاست؛ اتوبوس هایی که یا کولرشان خراب است یا راننده تمایلی به استفاده از کولر ندارد و همچنین از تکان های شدیدی که بیم آن می رود در یک دست انداز حادثه ای برای اتوبوس پیش بیاید. او هم از انتظارهای طولانی برای رسیدن به مقصد و توقف های نابجای راننده که موجب می شود مسیری 3 یا 4 ساعت طولانی تر از زمان استاندارد و معمولی شود، سخن می گوید. خاطرات بسیاری از دانشجویان و مسافران این مسیر با خدمات بد سفر و اتوبوس های پیر گره خورده است.
نبود تسهیلات
اما «رضا سهرابی» یکی از رانندگان اتوبوس های بین شهری، حرف های متفاوتی دارد. او معتقد است که بخش عمده فرسودگی ناوگان حمل و نقل برون شهری به عدم پرداخت تسهیلات بازمی گردد و در صورتی نوسازی ناوگان انجام می شود که تسهیلات نیز به خوبی پرداخت شود. او خود به گلایه های مسافران اشراف دارد و گویا هر روز مشق گلایه مسافران را نوشته و سخنان آن ها را حفظ کرده است. او توقف های زیاد، گلایه از فرسودگی ناوگان، نبود آب سردکن و کولر را بیشترین گلایه ها از سوی مسافران مشهد- بجنورد می داند. البته او در خصوص توقف زیاد اتوبوس های این مسیر توپ را در زمین مسافران می اندازد و می گوید: استقبال نکردن مسافران و تکمیل نشدن تمام صندلی های اتوبوس، دلیل اصلی این اتفاق است. اگر مسافران بجنورد به مشهد تکمیل باشند، راننده برای جبران کمبود مسافر در شهرهای بین مسیر توقف نمی کند و خواسته مسافران در این خصوص تامین می شود.
وی اما گلایه مسافران از سرعت های غیرمجاز را رد می کند زیرا به گفته «سهرابی» ارتباط بین پلیس و رانندگان برون شهری هوشمندسازی شده است، بدین شکل که دستگاهی در اتوبوس ها قرار داده شده و اگر سرعت راننده افزایش یابد، دستگاه هشدار می دهد و در سوابق راننده نیز ثبت می شود و دیگر نیازی به توقف در ایستگاه های پلیس نیست و ارتباط و داده ها به شکل خودکار با پلیس تبادل می شود.
وی البته به افزایش 20 درصدی کرایه ها نیز اشاره می کند؛ افزایشی که به گفته او برای جبران هزینه های رانندگان کافی نیست و افزایش خدمات سفر قطعاً نیازمند افزایش کرایه هاست و تا زمانی که چرخه بین سفر و سیستم حمل و نقل معیوب باشد، نمی توان انتظار خدمات بهتر را داشت.
حمل و نقل ناکارآمد
موارد مطرح شده در حالی است که به گفته «صبوری» کارشناس اقتصادی، خراسان شمالی با وجود محرومیت از شبکه ریلی و پایین بودن تعداد پروازها، به حمل و نقل جاده ای، بسیار وابسته است. به اعتقاد این کارشناس، از یک سو بر استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی تأکید می شود و از سوی دیگر زمینه ها و امکانات مورد نیاز این بخش فراهم نیست و همین امر موجب می شود در آینده با مشکلات بیشتری در این خصوص مواجه شویم.
معاون اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان شمالی، به طرح های بازرسی ایام سفر اشاره می کند؛ بازرسی هایی که توسط تیم این اداره انجام می شود تا نواقص احتمالی خودروها برطرف شود. وی با اعلام این که از عید فطر کرایه ها در استان 20 درصد افزایش داشته است، به خدمات سفر هم می پردازد. به استناد گفته های این مسئول، بسته های پذیرایی در اتوبوس های وی آی پی فقط کیک و ساندیس است اما برخی برای جذب مشتری غذای گرم می دهند.