اسدی
«بانک بدون حتی یک پیامک چکم را برگشت زده است. ضامن فردی شده ام و او دو قسط را پرداخت نکرده و بانک به راحتی و بدون اطلاع چک من را برگشت زده است»؛ این ها سخنان مردی است که نگران و آشفته به شعبه یکی از بانک های استان مراجعه کرده است تا علت این کار بانک را جویا شود.
شاید شما نیز یک بار مسیرتان به بانک خورده است تا از تسهیلات بانکی استفاده کنید یا ضامن کسی شده باشید که قصد دریافت تسهیلات را دارد. اما عملکرد بانک ها در مواقعی که اقساط معوق ایجاد می شود چگونه است؟ آیا بانک ها وظیفه ای در قبال مشتریان خود دارند یا همانند یک بنگاه اقتصادی رفتار می کنند و تنها به فکر کسب سود و خسارت نخوردن به خودشان هستند؟ در این گزارش بنا به اطلاعات رسیده از سوی برخی شهروندان، بانک ها بدون اطلاع دادن به ضامن یا فرد بهره مند از تسهیلات چک مورد ضمانت را برگشت زده یا حساب ضامن را تا پایان پرداخت اقساط مسدود کرده است.
6 ماه پس از برگشت چک
یکی از شهروندان که بارها از تسهیلات بانکی استفاده کرده است، می گوید: کارگر هستم و نمی توانم با این دستمزدهایی که گاه و بیگاه پرداخت می شود، چرخ زندگی ام را بچرخانم از این جهت بارها وام گرفته ام.
وی با بیان این که در چند روز گذشته نیز به یکی از بانک ها مراجعه کردم تا تسهیلاتی دریافت و مراسم عروسی ام را برگزار کنم، ادامه می دهد: به بانک که مراجعه کردم اعلام کردند چک برگشتی دارم و نمی توانم تسهیلات دریافت کنم، به محض اعلام این مطلب، بسیار نگران شدم چون مدت طولانی بود که دسته چک خود را باطل کرده بودم و از آن استفاده نمی کردم.
وی اظهارمی کند: فکر کردم کسی از چکم سوء استفاده کرده است اما پس از پیگیری متوجه شدم 6 ماه قبل از تاریخی که به بانک مراجعه کردم، بانک دیگری چکم را بدون اطلاع به من یا وام گیرنده به دلیل اقساط معوق برگشت زده است.
وی می افزاید: چندین سال قبل برادرم تسهیلاتی از بانک گرفت و با این که من ضامن نبودم اما به دلیل این که ضامن چک نداشت، من چک ضامن را تهیه کردم و این موضوع را نیز فراموش کرده بودم تا این که این اتفاق افتاد.
وی ادامه می دهد: با این که برادرم اقساط را به روز کرده اما بانک اعلام کرده است باید تمام اقساط را پرداخت کنم تا بتوانم چک مورد نظر را بگیرم و بعد برای گرفتن وام اقدام کنم.
این شهروند می افزاید: تحت شرایط مالی سختی هستم و حتی نمی توانم لوازم اولیه زندگی ام را هم تهیه کنم و این بدهی نیز به گرفتاری هایم افزوده است. اگر بانک به محض معوق شدن اقساط اطلاع رسانی می کرد شاید من نیز گرفتار چک برگشتی نمی شدم.
کسر از حقوق بدون اطلاع قبلی
یکی دیگر از شهروندان که به گفته خود در یکی از بانک ها ضامن فردی شده است تا بتواند تسهیلات بانکی دریافت کند، می افزاید: فرد وام گیرنده اقساط معوق داشته و به دلیل پرداخت نکردن سه قسط نامش وارد فهرست مشکوک الوصول شده است، بنابراین بانک بدون هیچ گونه اطلاع قبلی به کسر از حقوق من اقدام کرده است.
وی که تمایلی به ذکر نام خود در این گزارش ندارد، اضافه می کند: با این که هم اکنون وام گیرنده بدهی خود را به روز کرده است اما بانک همچنان اقساط را از حقوق من کم می کند و اعلام کرده دیگر با وام گیرنده کاری ندارد و تمام اقساط تا اتمام بدهی بانکی را به طور خودکار از حقوق من کسر می کند، چون سیستم این بانک این گونه طراحی شده است.
یکی دیگر از شهروندان نیز می گوید: برای انجام عمل جراحی به بیمارستان رفته بودم، در حال انجام کارهای اولیه بودم که خانواده ام بعد از مراجعه به واحد حسابداری متوجه شدند، موجودی حسابم کافی نیست، بعد از پیگیری بسیار متوجه شدم که بانک بدون این که اطلاع رسانی کند، بدهی وام گیرنده را از حسابم کسر کرده است.
وی با گلایه از این شیوه عملکرد بانک ها ادامه می دهد: با این که به عنوان ضامن از تبعات ضمانت آگاهی دارم و می دانم که بر اساس قانون بانکها، معوقات از حساب ضامن کسر می شود اما به عنوان فردی که در شرایط سخت اقتصادی کنونی زندگی می کنم، انتظار دارم حقوق مشتریان و ضامن ها رعایت و قبل از چنین اقدامی به آن ها اطلاع رسانی شود تا گرفتار چنین شرایطی نشوند.
وی با گلایه از پاسخ بانکی که معوقات را از حساب او کسر کرده است، ادامه می دهد: به بانک مورد نظر مراجعه و گلایه خود را اعلام کردم اما مسئول اعتبارات فقط به این جمله بسنده کرد که ما وظیفه ای در این خصوص نداریم.
وی اظهارمی کند: انتقاد و گلایه ام از این موضوع است که در این شرایط بد اقتصادی آیا بانک ها نباید مراعات حال مردم را بکنند و اگر هم قانونی در خصوص معوقات بانکی و ضامن ها هست، آیا باید مر قانون را اجرا کنند؟
عدم حفظ کرامت انسانی
یکی دیگر از ضامن ها نیز از شیوه اطلاع رسانی بانک ها گلایه مند است، او می گوید: به محض معوق شدن اقساط، بانک نامه ای را به محل کارم ارسال کرد، نامه ای که حتی در یک پاکت نیز گذاشته نشده بود و همه همکارانم با خواندن نامه متوجه موضوع شدند و آبرویم جلوی آن ها رفت.
وی ادامه می دهد: این بخشی از حق ماست که بخواهیم کرامت انسانی رعایت شود، با این اقدام بانک مورد تمسخر همکارانم قرار گرفتم و دیگر با این شرایط ضامن کسی نخواهم شد حتی اگر برادر یا خواهرم باشد.
یک کارشناس حقوقی نیز می گوید: ضمانت، یکی از وقایع حقوقی است که در آن، شخصی تضمین می کند در صورتی که بدهی فرد بدهکاری پرداخت نشد، او این بدهی را جبران کند و بپردازد.
«اماندار» ادامه می دهد: ضمانت، یکی از راهکارهای قانونی و حقوقی برای اطمینان از دریافت اقساط وام یا وصول مطالبات بین اشخاص است. بانک ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند. آن ها نیز علاوه بر این که از دریافت کنندگان و متقاضیان تسهیلات می خواهند با معرفی ضامن، اوراق مربوط به ضمانت نامه را تکمیل کنند، برای محکم کاری، اسناد تعهدآور و لازم الاجرا مانند چک و سفته هم از ضامن دریافت می کنند تا در صورتی که اقساط تسهیلات پرداخت نشد، از مال ضامن، طلب خود را استیفا کنند.
وی ادامه می دهد: عرف بانکداری اقتضا می کند به دلیل این که کارمندان دولت، به خصوص کسانی که در استخدام رسمی و قطعی دولت هستند، ماهانه حقوق مشخص و معلومی به حساب شان به عنوان دریافتی و دستمزد و سایر متعلقات ریخته می شود، از متقاضیان وام، درخواست کنند با معرفی ضامن کارمند و ارائه گواهی کسر اقساط از حقوق، محکم کاری بیشتری کنند.
وی اعلام می کند: مشکل از وقتی شروع می شود که دریافت کننده وام به هر دلیلی اقساط خود را نمی پردازد و بانک هم از گواهی کسر اقساط یا اسناد تعهدآور (چک و سفته) ضامن استفاده می کند و این جاست که دیگر بخش اعظمی از حقوق ضامن برای تضمین اقساط وام بدهکار بانک، قطع و به حساب بانک واریز می شود. این شرایط مشکل بزرگی است که تعدادی از کارمندان با آن دست به گریبانند.
در همین باره، مسئول روابط عمومی سرپرستی امور شعب بانک تجارت خراسان شمالی با بیان این که این بانک دارای سیستم خودکاری است که معوقات و هر گونه اقدام بانک را به شکل پیامک اطلاع رسانی می کند، می افزاید: سیستم اطلاع رسانی این بانک تا سه مرحله اخطاریه معوقات را برای وام گیرنده و ضامن ارسال می کند و اگر معوقات تسویه نشد اقدامات قانونی متناسب انجام می شود.
«بوقریان» اضافه می کند: هر گونه خطا و گلایه ای در این خصوص قابل گزارش به واحد حراست و بازرسی این بانک است و به آن رسیدگی میشود.مسئول معوقات و روابط عمومی بانک انصار در خراسان شمالی نیز می گوید: به طور طبیعی پرداخت نکردن یک تا سه ماه از اقساط تسهیلات منجر به تبدیل کل دین به حال می شود؛ اگر وام گیرنده اقساط معوق داشته باشد بانک پس از شکایت اقدام به دریافت تسهیلات از طریق در دسترس ترین راه می کند.
«محمدی» با بیان این که سیستم اطلاع رسانی این بانک هر هفته به روزرسانی و معوقات به ضامن ها از طریق پیامک اطلاع رسانی می شود، ادامه می دهد: با توجه به شرایط کنونی بانک به طور معمول تا 7 یا 8 قسط معوق، اقدام به برگشت زدن چک یا کسر از حقوق نمی کند.
نگاه
زیان های بنگاه داری بانک ها
بنگاه داری غیر متعارف بانک ها، زیان های متعددی را در پی دارد. مهمترین زیان این اقدام، رقابت ناعادلانه بخش خصوصی با بنگاه هایی است که متعلق به شبکه بانکی هستند و از دریای بیکران نقدینگی و سرمایه های سپردهگذاران تغذیه میشوند.از این رو، بانک ها با سرمایه انبوهی که در اختیار دارند، میتوانند نظم رقابت پذیری هر بازاری را به هم بریزند و با ورود انحصاری خود، اجازه فعالیت به سرمایهگذاران خرد و تولیدکنندگان جزء را ندهند. به مرور زمان، سرمایهگذاران و تولیدکنندگان که توان رقابت با اینگونه مؤسسات مالی دولتی و شبه دولتی را در خود نمیبینند، از بازار حذف میشوند و سرمایه های خود را به بازارهای کاذب و ریسکی سوق میدهند. این حرکت یک معنا بیشتر ندارد و آن هم عمیقتر شدن رکود اقتصادی توأم با افزایش شکاف طبقاتی و گسترده تر شدن دایره فقر است.اما خروج بانک ها از بنگاه داری نیز خود موضوع دیگری است، همانگونه که بنگاه داری غیرمتعارف شبکه بانکی، فشارهایی را به اقتصاد ملی و بخش تولیدی کشور وارد میسازد، خروج غیراصولی و شتابزده، خطری کمتر از ادامه بنگاه داری نخواهد داشت. تحویل بنگاه های زیرمجموعه در بانک های دولتی، اگر با تجربه ناموفق برخی خصوصی سازی های سالیان اخیر تکرار شود، به ناکارآمدی واحدهای تولیدی، توزیع نامناسب ثروتها و شکاف طبقاتی منجر میشود.
گفت و گو
کسر از حقوق ضامن، بدون اطلاع کتبی ممنوع است
اسدی- کسر معوقات بانکی از حساب ضامن بدون اطلاع کتبی ضامن ممنوع است. دبیر کمیسیون هماهنگی امور بانک های استان با اعلام این خبر به خبرنگار ما افزود: پس از عقب افتادن اقساط، بانک ها در ابتدا باید به وام گیرنده اطلاع رسانی کنند و اگر وام گیرنده به تعهدات خود عمل نکرد به ضامن ها اطلاع داده شود.«هدایتی» اضافه کرد: هیچ برداشتی بدون اطلاع رسانی نباید انجام شود. البته برخی بانک ها به دلیل دارا بودن سیستم متمرکز از طریق پیامک اطلاع رسانی ها را انجام می دهند.وی با بیان این که ضامن های گلایه مند موارد پیش آمده را می توانند به بازرسی و حراست بانک مورد نظر اطلاع دهند، خاطرنشان کرد: اگر از بانک مورد نظر پاسخ نگرفتند می توانند به کمیسیون هماهنگی امور بانک ها مراجعه کنند. البته مطالب مطرح شده در خصوص بانک های دولتی است و ما مسئولیتی در قبال بانک های خصوصی نداریم.وی با بیان این که شرایط اقتصادی منجر شده بانک ها با در نظر گرفتن شرایط با مشتری ها رفتار کنند، ادامه داد: این شیوه عملکرد بانک ها در سال گذشته منجر به افزایش پرداخت تسهیلات شد بر همین اساس سال گذشته مطالبات بانکی شهروندان 63 درصد افزایش داشت.