اسدی

یکی از مواردی که در گذشته های نه چندان دور به رفع مشکلات خانواده ها کمک می کرد، پس انداز بود اما امروزه با تغییر شیوه زندگی، مسائل پیش آمده در اقتصاد و افزایش تورم این امر کم رنگ تر شده است. گفته می شود این مسئله در خراسان شمالی به چالشی مهم تبدیل و نرخ پس انداز خانواده ها در استان بسیار کم شده است، اما چرا هم استانی های مان پس انداز کمتری دارند، آیا تمایلی به این کار ندارند یا مشکلات دیگری بر سر راه آن ها وجود دارد، در این گزارش مردم و مسئولان به این سوال پاسخ می دهند.

نظام درآمدی و قدرت خرید بسیار کاهش پیدا کرده است، به طوری که اگر خانواده‌ای حتی قصد داشته باشد هم نمی تواند پس‌انداز کند، این موضوعی است که یکی از کارگران استان به آن اشاره و اعلام می کند: پس انداز یکی از مهم ترین شاخص های معیشتی است اما این امر با گذشت زمان برای خانواده ها بسیار سخت شده است، زیرا اگر در گذشته خانواده ها می توانستند مبلغی را پس انداز کنند این مبلغ الان به قدری ناچیز شده است که پس اندازی شکل نمی گیرد و خانواده ها برای تامین معیشت خود نمی توانند روی آن حساب باز کنند.

این شهروند که تمایلی برای ذکر نام خود در این گزارش ندارد، ادامه می دهد: بالا بودن نرخ تورم و تقویت نشدن دستمزدها به شکل واقعی از حدود 10 سال گذشته موجب شده میزان پس انداز مردم به ویژه کارگران به شدت کم شود، اگر راحت تر بگویم قرار داشتن کارگران زیر خط فقر مانع بزرگی برای پس انداز است.

وی با بیان این که در طول 12 سال گذشته نه تنها به قدرت خرید ما اضافه نشده است بلکه افت قدرت خرید هم داشته ایم، اظهارمی کند: متاسفانه این روند تاکنون ادامه داشته و امروزه به بدترین وضعیت خود رسیده است، نوسانات نرخ ارز، پیش آمدن تحریم ها و نبود کنترل دقیق روی بازار موجب افزایش قیمت ها شده، افزایشی که به هیچ عنوان با درآمد کارگران همخوانی ندارد و  موجب شده دیگر پس اندازی وجود نداشته باشد.

وی با بیان این که هم اکنون با کسری درآمد مواجه هستیم، ادامه می دهد: با چنین وضعیت درآمدی در تامین مخارج خود با مشکلاتی رو به رو هستیم.

افزایش هزینه ها در استان

یافته‌ های مرکز آمار از میزان درآمد و هزینه سالانه خانوار‌ها در سال گذشته نشان می‌دهد درآمد کل خانوارهای شهری در خراسان شمالی 318431 هزار ریال بوده که نسبت به سال 95، 10.8 درصد و میزان هزینه های کل با 268851 هزار ریال 16 درصد رشد داشته است، بر اساس همین اطلاعات درآمد کل خانوارهای روستایی استان 146478 هزار ریال بوده است که رشدی 7.7 درصدی داشته است اما هزینه های کل خانوارهای روستایی معادل 140593 هزار ریال بوده و 10.6 درصد نسبت به سال 95 رشد داشته است.در سال 1396، سهم هزینه های خوراکی، دخانی و غیر خوراکی خالص خانوارهای شهری از هزینه کل به ترتیب 23.3 و 76.6 درصد و برای خانوار های روستایی این سهم به ترتیب 37.2 و 62.8 درصد بوده است.

با این که بر اساس داده های ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران خانوارهای شهری در سال گذشته می توانستند 4958 هزار ریال و خانوارهای روستایی 5885 هزار ریال پس انداز داشته باشند اما گویا همچنان این ارقام محقق نشده و نرخ پس انداز در استان بسیار پایین و نگران کننده است. صاحب نظران و مسئولان یکی از دلایل پایین بودن نرخ پس انداز را در استان پایین بودن میزان تولید ناخالص داخلی استان می دانند.

به گفته «قوامی» نماینده مردم اسفراین در مجلس شورای اسلامی، خراسان شمالی در بلند مدت تحولی نداشته است و هم اکنون استان در تولید ناخالص داخلی رتبه ۳۰ کشور را دارد، به گفته کارشناسان نیز سهم خراسان شمالی در تولید ناخالص ملی تنها نیم درصد است که این رقم برای اشتغال، درآمد و معیشت استان هشدار و خلأ اساسی است.در عین حال، معاون برنامه ریزی سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان شمالی نیز در گفت و گو با روزنامه خراسان شمالی،  نظر متفاوتی را در خصوص پایین بودن نرخ پس انداز در استان اعلام کرده بود؛ بر اساس گفته های دکتر «عربی» میل به پس انداز، ریسک و کارآفرینی از سوی خانوارها در استان بسیار پایین است و باید فرهنگ پس انداز را در استان با ارائه آموزش های لازم ارتقا داد. این مسئول البته نرخ پس انداز کم را موجب پایین بودن قدرت سرمایه گذاری خانواده ها دانسته و اعلام کرده بود: با این که نرخ بیکاری استان پایین تر از میانگین کشوری است اما نرخ اشتغال ناقص استان بالاست و تعداد افراد بیشتری در استان وجود دارند که درآمد کافی ندارند و درآمد سرانه استان نیز در سال 96 نیمی از درآمد سرانه کشور بوده است و این عوامل از موارد دخیل در کاهش نرخ پس انداز در استان هستند.

«صدری» یک کارشناس بازار کار نیز با بیان این که اصل یک دهم می گوید یک بنگاه یا فرد باید حداقل یک دهم درآمدهای فعال خود را پس ‌انداز کند تا بتواند از این طریق برای خود درآمد غیرفعال ایجاد کند، ادامه می دهد: به طور کلی و بنا بر تعریف اقتصادی، به مازاد مخارج سال پس ‌انداز گفته می‌شود، ما به مبلغی پس‌انداز می‌گوییم که در مواقع بیماری و شرایط خاص به کمک ما بیاید.

وی در پاسخ به این سوال که  در شرایط کنونی آیا پولی برای پس انداز می ماند یا نه؟ اظهارمی کند: هم اکنون شرایط اقتصادی به گونه ای است که دیگر پس‌ انداز غیرممکن شده است، این امر در حالی است که یکی از شاخص ‌های توسعه قدرت پس‌ انداز ملی است که قدرت پس‌ انداز فردی و خانوادگی به تقویت آن کمک می‌کند.

اساساً هر کشوری پس‌‌انداز بیشتری نسبت به دیگر کشورها داشته باشد، توسعه یافته ‌تر محسوب می شود.

بر اساس مطالعاتی که مرکز پژوهش ‌های مجلس انجام داده، قدرت خرید مردم ایران، در سال‌ های 79 تا 90به صورت مستمر و حتی تصاعدی کاهش داشته است. در سال‌ های 75 تا 80 خانواده‌ ها با پس‌انداز صاحب خانه می شدند و کارهای زیادی انجام می دادند اما امروزه با وجود آن که چند نفر شاغل در هر خانواده وجود دارند باز هم مخارج خانواده به خوبی تامین نمی‌شود. این موضوع در استانی مانند خراسان شمالی که حدود 50 درصد جمعیت آن را روستاییان با مشاغل فصلی شامل می شوند پر رنگ تر و شاید نگران کننده تر است.

معاون برنامه ریزی سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان شمالی با بیان این که نشت پول از استان بیش از جذب آن است، می افزاید: چرخه درآمد پولی در استان ضعیف و ناقص است و این امر نیز به تولید کنندگان و مصرف کنندگان ارتباط دارد زیرا بخشی از درآمد مصرف کنندگان از استان خارج می شود.

دکتر «عربی» با بیان این که استان جایگاه 31 را در نرخ پس انداز کشور دارد، ادامه می دهد: درآمدهای کسب شده در استان به شکل های مختلف مانند سپرده گذاری در بانک های خصوصی یا به شکل خرید کالاهای مصرفی و سرمایه ای توسط تولید کنندگان و مصرف کنندگان دیگر استان ها از استان خارج می شود.

این مسئول اظهارمی کند: مصرف کنندگان و تولیدکنندگان استان با این اقدام منجر به خروج منابع درآمدی و پولی از استان می شوند و همان طور که گفته شد خروج پول از استان بیش از ورود پول به استان است و این امر نیز موجب کاهش نرخ پس انداز در استان شده است.

 

تاکنون چند بار با این گونه اخبار مواجه شده اید که «فصل جدید بیکاری با شروع سرما رسید» ولی تاکنون چند بار شنیده اید که چاره‌ای برای کاهش بیکاری فصلی اندیشیده شده است؟ به راستی نقش این مشاغل در اقتصاد چیست و چه راهکاری می توان برای کاهش آن ها پیشنهاد داد، موضوعی که بسیاری از کارشناسان برای آن نظریه ها و راهکارهایی ارائه کرده اند که معمولاً به برگزاری جلسات و ارائه پیشنهادهایی ختم می شوند و عملاً اجرایی نمی شوند یا موانعی بر سر اجرای آن ها وجود دارد و هر سال خواننده اخبار تکراری از شروع فصل بیکاری مشاغل فصلی هستیم.

بخش عمده ای از جامعه روستایی استان که حدود 50 درصد جمعیت خراسان شمالی را شامل می شوند با شروع فصل سرما بیکار و برای یافتن کار و تامین معاش عازم شهرهای بزرگ می شوند، پدیده ای که از آن با نام مهاجرت یاد می شود. این افراد که در فصل زمستان عملاً به کارگران فصلی بیکار تبدیل می شوند بر اساس قانون کار، جزو کارگران کارهای غیرمستمر و غیردایم محسوب می شوند و از این منظر شامل قراردادهای موقت کار هستند، افرادی که در بحث پرداخت دستمزد نیز با مشکلاتی مواجه هستند زیرا رابطه کارگری و کارفرمایی میان کارگر فصلی و کارفرما در غیر فصول کاری به حالت تعلیق در می آید و با توجه به قرارداد اولیه و قبول شرایط کار از سوی کارگر، دستمزدی برای غیر فصل کار به او پرداخت نمی شود. از این جهت این افراد بخشی از سال را بدون داشتن هیچ گونه درآمدی می گذرانند و از مشکلات معیشتی رنج می برند. حال که نمی توانیم ماهیت این مشاغل را تغییر دهیم باید برنامه مشخصی داشته باشیم و استانداردهای لازم را برای آن ها تعریف و در نهایت از این مشاغل حمایت کنیم. یکی از راه های حمایت از مشاغل فصلی جدا شدن از مدیریت سنتی بازار است زیرا تا زمانی که بازار و کار به شیوه سنتی مدیریت شود این گونه مشاغل و مشکلات آن ها باقی خواهند ماند، از طرفی پیشنهادهای مطرح شده باید شکل اجرایی به خود بگیرد، ارائه پیشنهاد به تنهایی برای نجات این بخش از مشاغل کافی نیست، باید آستین همت را بالا بزنیم تا دیگر نخوانیم که «فصل جدید بیکاری با شروع سرما از راه رسید».

اسدی- فعالیت های اقتصادی استان ضعیف است. معاون اقتصادی اداره کل امور اقتصادی و دارایی خراسان شمالی با بیان این مطلب به خبرنگار ما افزود: خراسان شمالی استان ضعیفی است و اصلی ترین نکته این است که تولید ناخالص داخلی استان، آینه تمام نمای فعالیت های اقتصادی در استان است و حجم اقتصاد یک استان را نشان می دهد.«درخشانی» با بیان این که برآیند تمام شاخص های استان «gdp» استان را تشکیل می دهد، ادامه داد: فعالیت های اقتصادی مطرح شده شامل فعالیت های سرمایه گذاری، افزایش درآمد خانوار و تمام شاخص هایی است که استان برای ارتقای آن ها تلاش می کند.وی اظهارکرد: فعالیت های انجام شده در استان و کشور نتیجه چندان مؤثری برای بهبود این شاخص نداشته است.