گزارشی از مبلمان و مهندسی شهری مرکز استان
تعداد بازدید : 153
حافظه تاریخی بجنوردم آرزوست
نویسنده : اسدی
امروزه معماری اصیل در شهرسازی به شدت کم رنگ شده و خبری از سبک زندگی ایرانی- اسلامی در شهرها و خانه ها نیست، از این رو گفته می شود که آرامش، گمشده اصلی شهرهای مدرن به شمار میرود. با این که خانه های قدیمی، معماری بومی و اصیل بخشی از حافظه تاریخی یک شهر محسوب می شوند اما این خاطره ها در حال پاک شدن هستند. هر روز معماری های قدیمی از گوشه ای از شهر حذف و جای آن ها ساختمان هایی با معماری های غربی و نامانوس ساخته می شوند. این روزها از هر خیابان و کوچه ای که می گذری نماهایی دیده می شوند، نماهایی غریب که با خاطراتت قرن ها فاصله دارند.
به یاد بیاورید آن زمان هایی را که هنوز مردم شهر در آهن و فولاد محصور نشده بودند، با خاک و سنگ، آب و آفتاب در بستر آگاهی و تجربه های دیرین، فضاهایی را سامان می دادند که در آن ها گرمی و آرامش موج می زد و منجر به حظ بصری می شد اما امروزه این یادگارها جزو میراث فرهنگی ما و آیندگان سرزمین مان شده اند.
با این که خراسان شمالی استان جوانی است و ساخت و ساز در آن طی سال های گذشته شدت بیشتری داشته است اما به حفظ و رعایت معماری ایرانی - اسلامی توجه نشده است به نحوی که حتی ساختمان دستگاه های دولتی ما نیز با معماری های سنتی فاصله دارد.
با گذشت زمان ساختار معماری در محیط جغرافیایی استان تغییر کرده است در صورتی که سبک معماری بومی، اصیل و تاریخی خاص هر استان بر اساس اقلیم، مصالح بومی، فرهنگ و سبک زندگی مردم همان استان طراحی می شد. موضوع نگران کننده این جاست که روستاهای استان نیز دستخوش تغییرات غیربومی شده اند و ساختار خانه ها تغییر کرده است و این امر با روحیه شهروندان تناقض دارد.
یک شهروند در این باره با بیان این که در بجنورد هیچ خانه قدیمی را نمی شناسم که مانند دیگر استان ها از آن حفاظت شده باشد، ادامه می دهد: در روستای خراشا چند خانه وجود دارد که نماد معماری سنتی و قدیمی هستند و مردم با دیدن آن ها ترغیب به حفظ بافت سنتی می شوند اما در بجنورد چنین خانه هایی ثبت و حفظ نشده است و کمتر نسل جدید با معماری بومی استان آشنا هستند.
«اسکندری» با بیان این که در بیشتر کوچه های شهر شاهد ساخت و ساز هستیم، اظهارمی کند: سبک بیش از 90 درصد این ساخت و سازها غربی است و نمای آن ها بیشتر نور و سبک نماسازی رومی است که سنخیتی با فرهنگ ما ندارد.
یک کارشناس معماری می گوید: متاسفانه بسیار کم و ناچیز به معماری بومی و محلی با هویت ایرانی - اسلامی توجه می شود. این امر حاصل چند موضوع است؛ اولین مورد در این بخش عدم شناخت معماری ایرانی - اسلامی است، دومین موضوع قرار نداشتن این سبک از معماری در مراکز آموزشی، مجامع معماری و انجمن های تخصصی است و سومین مورد، نبود قوانین نظارتی بر ساخت بناهای غیر ایرانی است.
«ملایی» با بیان این که در کنار این مشکلات، کمبود فضا و کوچک شدن مقیاس ساخت و سازها مزید بر علت شده است، ادامه می دهد: ساختمان ها دیگر فضایی به نام حیاط ندارند تا مانند گذشته مشجر باشند و حوض آبی در آن ها قرار گیرد.
وی با بیان این که سعی می شود از کمترین فضا، بهترین استفاده شود و ساخت و سازها اقتصادی تر باشد، اضافه می کند: همه این موارد در کنار عدم توجه، موجب از بین رفتن معماری بومی در استان شده است.
در همین باره رئیس کمیسیون عمران و شهرسازی شورای اسلامی شهر بجنورد می گوید: ما دچار یکسان سازی در ساخت و سازهای شهری شده ایم و تفاوتی بین شهر بجنورد و شهرهای با اقلیم های متفاوت وجود ندارد.
«سید محسن موسوی» با بیان این که معماری سنتی دارای هویت بود، ادامه می دهد: 4 عامل در معماری سنتی تاثیرگذار بوده که شامل موقعیت جغرافیایی، فرهنگ، ساختار اجتماعی و سیاسی و ساختار کالبدی شهر است.
وی با بیان این که در معماری سنتی دارای مصالح بوم آور بودیم، اظهارمی کند: در گذشته بر اساس همین مصالح بناها ساخته می شدند اما هم اکنون ساخت و سازها بر اساس طرح های تفصیلی انجام می شود و این اشکال کار است زیرا در تهیه این طرح ها در تمام کشور از سوی راه و شهرسازی یکسان سازی انجام می شود.
وی ادامه می دهد: اعتقاد بر این است که در طرح های تفصیلی به مسائل فرهنگ شهری توجه نمی شود در حالی که توسعه شهری باید بر اساس شاخص های فرهنگی انجام شود، این در حالی است که این امر در بجنورد و دیگر شهرها انجام نشده است.
وی می افزاید: شوراهای اسلامی شهر می توانند به این موضوع ورود کنند و ما نیز اقداماتی در این خصوص انجام داده ایم و کمیته میراث فرهنگی در شورای اسلامی بجنورد برای صیانت از بناهای تاریخی تشکیل شده است و بر اساس بررسی های انجام شده 150 بنای تاریخی در بجنورد وجود دارد.وی با بیان این که بر اساس تصمیم شورای اسلامی بجنورد بناهای تاریخی دارای ثبت ملی اگر فضاهای اقامتی و تفریحی ایجاد کنند پروانه رایگان دریافت می کنند، اضافه می کند: در شهر بجنورد بافت تاریخی وجود ندارد اما بافت قدیمی وجود دارد بنابراین شهرداری بجنورد با هماهنگی راه و شهرسازی می تواند طرحی برای بافت قدیم شهری به منظور احیا و بازآفرینی بافت های شهری بر اساس ساختار سنتی طراحی کند، آن طور که در دیگر شهرها انجام می شود و از میادین و بافت های قدیمی برای احیای بافت سنتی استفاده می شود.
وی اعلام می کند: در دیگر شهرها طرح های سنتی بر اساس الگوهای ساخت دوره های گذشته انجام می شوند و این موضوع یکی از رویکردهای کمیسیون عمران شورای اسلامی شهر بجنورد است و در همین باره از میراث فرهنگی درخواست داریم در تعامل و رویکرد مشترک با این کمیسیون بتوانیم سیاست گذاری هایی در خصوص احیای بناهای قدیمی داشته باشیم.
این مسئول ادامه می دهد: معتقدیم توسعه شهری باید با دو رویکرد حفاظت و توسعه انجام شود. نمی توان گفت که شهرها نباید مدرن سازی شوند اما نباید آثار تاریخی را نیز مخل توسعه دانست بلکه این آثار موجب توسعه گردشگری و اقتصاد شهر می شوند.
«موسوی» با بیان این که 150 بنا در بجنورد قابلیت حفظ و نگهداری دارند، اظهارمی کند: در سال آینده قرار است یک بنای تاریخی خریداری شود تا این بناها حفظ شود و مورد استفاده قرار گیرد.
وی با بیان این که دانشگاه اشراق دارای رشته شهرسازی است اما به جای قرار داشتن در یک محیط شهری در دور افتاده ترین نقطه از شهر قرار دارد، ادامه می دهد: این در حالی است که کارگاه شهرسازی برای این رشته خود شهر است و مطالعه درس در محیط و بناهای تاریخی مفید و مؤثرتر است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا می توان بر سبک ساخت بناها و معماری ها نظارت کرد نیز می گوید: متاسفانه قانون گذاری در این باره وجود ندارد در حالی که نیازمند قوانین مستقیم هستیم، اما می توان به مالکان خانه های سنتی تسهیلاتی پرداخت کرد تا حفظ این بناها دارای توجیه اقتصادی باشد.