محصولات تراریخته، آری یا نه؟
تعداد بازدید : 142
دو روی سکه استفاده از محصولات تراریخته
نویسنده : بهروز
افشره
حق مردم است که اطلاعات واضح و روشنی به آن ها در رابطه با محصولات تراریخته داده شود تا تصمیم بگیرند که از این محصولات استفاده کنند یا نه؟ با وجود مطرح بودن ورود محصولات تراریخته و این که استفاده از این محصولات موافقان و مخالفان سرسختی دارد اما اقدامی در مورد شفاف سازی ورود این محصولات به استان انجام نشده است و برخی از مسئولان وجود محصولات تراریخته در استان را به کلی رد کرده اند. این در حالی است که عده ای نیز معتقدند: این حق شهروندی است که مردم بدانند آن چه استفاده می کنند ارگانیک است یا تراریخته، برای همین باید برچسب هایی روی روغن و محصولاتی که احتمال استفاده از مواد تراریخته در آن ها وجود دارد، نصب شود تا مردم بدانند در سفره های شان از چه موادی استفاده می کنند.
آری یا نه به محصولات تراریخته بحثی است که از سال های قبل آغاز شده و موافقان و مخالفان سرسخت و جدی دارد. بحثی که در سال 95 به مجلس کشیده شد و در این میان جدا از نظرات موافق و مخالف، آن چه باید به آن توجه شود حق انتخاب مردم برای استفاده از این محصولات است. این در حالی است که به گفته کارشناسان محصولاتی مانند کلزا، سویا، ذرت و پنبه دانه نوع تراریخته آن استفاده زیادی در تولید برخی محصولات دارد. یکی از شهروندان با اظهار نگرانی از وارد شدن محصولات تراریخته به بازار می گوید: حق مردم است که اطلاعات واضح و روشنی در رابطه با محصولات تراریخته به آن ها داده شود تا بتوانند تصمیم بگیرند که از این محصولات استفاده کنند یا نه؟ شهروندی دیگر می افزاید: اگر محصولات تراریخته ضرر دارد چرا اجازه واردات یا کشت آن را می دهند و اگر هم دست اندرکاران خیلی به وارد کردن و کشت این محصولات اصرار دارند، حداقل می توانند با برچسبی مشخص، آن ها را از دیگر محصولات تفکیک کنند تا مردم با آگاهی از آن ها استفاده کنند.
تراریخته چیست؟
محصولات تراریخته چیست؟ به گفته یک کارشناس مهندسی زیست ژنتیک به تغییر ساختار ژنتیکی و تغییر ژن اولیه و اصلی یک جاندار به منظور بهبود کیفیت آن یا مقاومت در برابر آسیبهای احتمالی «تراریخت» میگویند.
اسعدیان در پاسخ به این سوال که آیا محصولات تراریخته تهدیدی برای سلامت مردم محسوب می شود؟ می گوید: سه موضع در ارتباط با محصولات تراریخته وجود دارد. گروهی مخالف قطعی و دایمی آن هستند، گروهی حمایت و دفاع قطعی و دایمی می کنند و گروهی هم موضع احتیاط را انتخاب کرده اند.وی ادامه می دهد: یک گروه تحت هیچ شرایطی استفاده از محصولات تراریخته را مجاز نمی داند و گروه دوم نیز معتقد است که بدون محصولات تراریخته در دنیای امروز نمی توان زندگی کرد اما سومین گروه می گوید در دنیای امروز با توجه به مشکلات جهانی تولید مواد غذایی باید در مواردی و با رعایت استانداردهای علمی و احتیاط های ایمنی از این محصولات استفاده کرد.وی بیان می کند: وزارت بهداشت درباره محصولات تراریخته و با وجود تعدد آن ها در بازار جهانی دو شرط اساسی را برای واردات این محصولات گذاشته است مبنی بر این که محصول تراریخته باید حتما در کشور مبدا و تولید کننده هم استفاده شود و دوم این که این محصول باید مجوز بین المللی ایمنی داشته باشد و نحوه دستکاری ژنتیک آن کاملا مشخص باشد.اسعدیان ادامه می دهد: به عنوان مثال اگر محصولی وارد می شود که تراریخته نیست اما بیم تراریختگی آن وجود دارد باید گواهی معتبر تراریخته نبودن آن وجود داشته باشد و اگر تراریخته است باید گواهی معتبری ارائه کند که چه نوع تراریختگی دارد و حتما باید مجوز مصرف در کشور تولید کننده را داشته باشد.
مخالفان چه می گویند؟
یک کشاورز عضو مجمع خبرگان کشاورزی استان نیز می گوید: با وجود این که در خراسان شمالی سطح زیر کشت دانه های روغنی مانند کلزا و سویا افزایش داشته اما باز هم واردات این دانه ها و حتی نهاده های دامی را داریم که مشخص نیست با چه سویا یا کلزا و ذرتی درست شده اند و این نهاده ها به دام ها داده می شوند و از آن ها علاوه بر تولید روغن برای خوراک دام هم استفاده می شود. وی بیان می کند: محصولات تراریخته در سطح وسیعی وارد می شوند و بدون این که مردم آگاه باشند این محصولات وارد سفره آنان شده است ضمن این که جز در شش ماه اخیر مسئولان هیچ گونه اطلاع رسانی صحیحی در این زمینه نکرده اند.وی در ادامه با اشاره به نگرانی های جهانی در مورد مشکلات ایمنی و زیستی محصولات تراریخته می گوید: این نگرانی ها سبب شده معاهده مدیریت استفاده از اینگونه محصولات به نام کارتاهنا در سال 2000 در کانادا به تصویب برسد و تصویب این معاهده به عنوان مهمترین گام در جهت ایجاد چارچوبی منسجم برای نظاممند کردن و مهار مخاطرات محصولات تراریخته بود.وی تصریح می کند: اگرچه لایحه ایمنی و زیستی جمهوری اسلامی ایران در سال 1388 به تصویب رسید اما طبق آمار کارشناسان مبنی بر حجم بالای واردات محصولات تراریخته به کشور قانون ایمنی و زیستی در سالهای اخیر به درستی اجرا نشده است.به ادعای این کشاورز عضو خبرگان کشاورزی استان بخش اعظم سویا و بخش عمده ذرتی که در دنیا خرید و فروش می شود، تراریخته است و بخش اعظم سویایی که در ایران مصرف می شود (به ویژه در مورد خوراک دام و طیور) وارداتی است. وی ادامه می دهد: علاوه بر آن حدود 70 درصد غذای دام و طیور ما از ذرت تامین می شود که آن هم وارداتی است. پس با این حساب ما حتما واردات و مصرف محصولات تراریخته را به صورت غیرمستقیم و مستقیم داریم اما تولید این محصولات را به شکل تجاری و مشخص نداریم، فقط چند سال قبل مقداری برنج تولید شد که وارد بازار نشد.
وی میگوید: بیشتر بذرهای مورد مصرف ما وارداتی است و در نتیجه وقتی بذری وارد کشور می شود، نمی دانیم تراریخته است یا نه؟ و احتمال این که محصولی تراریخته را کشت کنیم، در حالی که اصلا اطلاعی از این موضوع نداریم، وجود دارد.
تولید ممنوع
برخی از کشورهای جهان تولید محصولات تراریخته را ممنوع کردهاند، در این باره یک کارشناس ارشد کشاورزی می گوید: حدود 90 درصد از این محصولات تنها در 5 کشور آمریکا، کانادا، برزیل، آرژانتین و چین و 10 درصد باقی مانده در کشورهای دیگر کشت می شود. وی ادامه می دهد: جدا از خوب و بد بودن این محصولات متولیان در برنامه ششم فقط توصیه به کنترل محصولات تراریخته کرده اند که باید انجام شود. وی ادامه می دهد: حتی اگر محصولات تراریخته مشکلی برای انسان ایجاد نمیکرد، ضرورت نظارت بر کالاهای این چنینی واجب است. یک مسئول هم که مایل به ذکر نام خود در این گزارش نیست، می گوید: از ضرورت های این حوزه کسب علم روز و تجهیز آزمایشگاه های بهداشت و سلامت کشور است اما در استان ما نیرو، آزمایشگاه و تجهیزات لازم در این مورد وجود ندارد و در کشور هم انگشت شمار است.
نقش های نظارتی
نقش و وظیفه سازمان غذا و دارو این است که مطمئن شود تمام غذاهای اصلاح ژنتیک شده یا نشده، سالم و بی خطرند.در این مورد مدیر غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی می افزاید: سازمان غذا و دارو سختگیری هایش را بیشتر کرده است و غذاهای مهندسی ژنتیک شده باید آزمایش های لازم را بگذرانند و این حق شهروندی است که مردم بدانند آن چه استفاده می کنند ارگانیک است یا تراریخته؟ برای همین باید برچسب هایی روی روغن و محصولاتی که احتمال استفاده از مواد تراریخته در آن ها وجود دارد، نصب شود تا مردم بدانند در سفره های خود از چه موادی استفاده می کنند.دکتر براتی زاده می گوید: به واسطه همین سختگیری ها برخی از این محصولات از چرخه استفاده خارج شده است و از سویی با توجه به این که از دانه هایی مانند کلزا و سویا، پنبه دانه و ذرت تراریخته در سطح وسیعی برای تولید روغن استفاده می شود لازم است اطلاعات تراریخته بودن آن ها روی تولیداتی که در ساخت آن ها از این محصولات استفاده می شود، درج شود.
وی بیان می کند: در استان کارخانه ای نداریم که در تولیدات خود از مواد تراریخته استفاده کند اما گاهی در کالاهایی که قاچاق می شوند از مواد تراریخته استفاده می شود.وی ادامه می دهد: به طور خلاصه هنگام تولید محصول تراریخته پیش از کشت گسترده و تجاری سازی باید موازین علمی و ارزیابی های ایمنی در مورد آن انجام و حتی در مواردی به مراجع بین المللی اعلام شود. وقتی محصول تراریخته ای تولید می شود باید بخشی از اطلاعات مربوط به آن به سازمان های ذی ربط داخلی اعلام شود.مدیر کل حفاظت محیط زیست استان می گوید: محصولات تراریخته در برخی موارد خوب است و در برخی موارد خوب نیست. مطهری می افزاید: این که با کارهای کلینیکی بهره وری را در واحد سطح افزایش دهیم خوب است اما این که دستکاری ژنتیکی محصولات روی انسان چه نتایجی دارد هم مهم است و گاهی برخی موارد اثر تخریبی دارد و مهمتر از همه این است که مردم بدانند چه مصرف می کنند.
وی ادامه می دهد: سازمان حفاظت محیط زیست با توجه به حساسیت موضوع دفتری ایجاد کرده است تا پاسخ گوی دغدغه های مردم باشد و در برخی از کنوانسیون ها نیز عضو است تا کنترل های کاربردی تری بر این موضوع داشته باشد. وی اعلام می کند: در برخی از کشورها بارکد تراریخته روی این محصولات ثبت می شود. حیدری مدیر تنظیم بازار محصولات و نهاده های سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در این باره می گوید: محصولات تراریخته در استان نداریم اما در برخی از استان ها واردات این محصولات را داریم. وی احتمال وجود این محصولات را در استان رد می کند.