اقتصاد شکننده روستاهای استان
نگرانی ها از افزایش مشاغل کاذب در شهرها
نویسنده : شیری
مهاجرت بی رویه روستاییان به شهرها نه تنها باعث خالی شدن برخی روستاها شده بلکه در سال های اخیر بسیاری از روستاها از حالت مولد بودن هم خارج شده اند و نیاز است متولیان امر در راستای کاهش مهاجرت این قشر مولد، اقدامات مؤثری انجام دهند. از آن جایی که اقتصاد خراسان شمالی بر پایه کشاورزی و دامپروری است، افزایش تولیدات این بخش نیز پیشرفت و توسعه استان را به همراه خواهد داشت و برعکس، کاهش تولیدات روستاییان می تواند در رشد اقتصادی منطقه تأثیر منفی بگذارد.
در سال های اخیر برخی روستاییان ضمن مهاجرت از روستاها با سوق یافتن به سمت مشاغل کاذب در شهرها به جای این که تولید کننده باشند مصرف کننده شده اند.
یکی از کشاورزان که به گفته خودش هزینه زندگی اش را طی 3 ماه زمستان از طریق کار در کلان شهرها تأمین می کند، می گوید: در گذشته به دلیل رونق تولید، ناگزیر به استفاده از نیروهای کمکی با پرداخت دستمزد بودیم اما در شرایط کنونی با این که به همراه خانواده در اراضی کشاورزی تلاش می کنیم ولی باز هم درآمدمان جوابگوی معیشت خانواده نیست.وی که به گفته خودش فرزندانش دیگر تمایلی به کشاورزی و دامداری ندارند و دست فروشی در شهر را ترجیح می دهند، می افزاید: علاوه بر معضلات موجود، متأسفانه متولیان نیز به این قشر توجه لازم را ندارند، به عنوان نمونه هر سال باید زمان زیادی را برای دریافت مطالبات پنبه و گندم صرف کنیم که این شرایط باعث دلسردی و بی انگیزگی در تولید شده است.وی اظهارمی کند: در گذشته بخشی از تولیدات را به عنوان بذر نگهداری و کشت می کردیم اما اکنون برای خرید بذر متوسل به تسهیلات بانکی می شویم به امید این که در زمان برداشت بازپرداخت داشته باشیم اما به تعویق افتادن پرداخت مطالبات موجب بدهکار شدن کشاورزان به بانک ها می شود.
«حجتی» یکی از کارشناسان اقتصاد با بیان این که خالی شدن برخی روستاها و پرجمعیت شدن شهرها، تعادل فیزیکی را به هم می زند می گوید: کم شدن تولیدات دامی و کشاورزی و رونق واردات، نتیجه ای جز گرانی سبد کالای خانوار ندارد.
به گفته وی، کمبود امکانات، نبود زیرساخت های مناسب، رکود اقتصادی و نبود زمینه های اشتغال روستایی، به مهاجرت روستاییان دامن زده است.وی اظهارمی کند: اگر روند تدریجی کاهش جمعیت روستایی ادامه یابد، ناگزیر به واردات متکی خواهیم شد که اقتصاد منطقه را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
وی با بیان این که نبود توازن بین جمعیت شهری و روستایی مسئله اصلی نیست، ادامه می دهد: ایجاد مشاغل کاذب، نابرابری و ناهنجاری های اجتماعی، کاهش تولید و وابسته شدن به واردات تنها گوشه ای از عوارض مهاجرت روستاییان به شهرهاست.
وی ارتقای بهره وری در هر مجموعه تولیدی را عامل بقا و تداوم حیات می داند و می گوید: جوانان اهرم های اصلی در افزایش بهره وری و تولید در روستاها محسوب می شوند اما روی آوردن آن ها به مشاغل کاذب در شهرها این بهره وری را روز به روز تشدید می کند.
یک کارشناس کشاورزی نیز در این باره می گوید: به همان میزان که از تولید در روستاها به دلیل مهاجرت به کلان شهرها کاسته می شود، ایجاد مشاغل کاذب در شهرها نیز افزایش می یابد که این وضعیت برای اقتصاد منطقه نگران کننده است. «اقبالی» می افزاید: از آن جایی که محوریت اقتصاد استان برپایه کشاورزی است و عمده فعالیت ها در روستاها انجام می شود بنابراین باید برای حفظ روستاییان در روستاها، صنایع تبدیلی و تکمیلی مرتبط هم در این مناطق مستقر شود این در حالی است که صنایع تبدیلی و تکمیلی به میزان کافی و مناسب در استان نداریم یا تولیدکننده برای فراوری ناگزیر به حمل تولیدات به مراکز شهری است.
مدیر توسعه کارآفرینی و اشتغال اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان شمالی نیز در این باره می گوید: در مباحث روستایی با وجود این که ظرفیت های خوبی داریم اما ارزش افزوده محصولات کشاورزی بسیار پایین است و باید به گونه ای برنامه ریزی کنیم که سطح درآمدی مردم افزایش یابد.«نجفی» می افزاید: با این که شیر و گوشت خوبی در روستاهای استان تولید می شود اما بدون فراوری و ایجاد ارزش افزوده از استان خارج می شود و به عبارتی خام فروش هستیم.وی خرده مالکی و مکانیزه نبودن اراضی کشاورزی را از دلایل کاهش بهره وری مطرح و خاطرنشان می کند: برای صنعتی شدن بخش کشاورزی باید علاوه بر استفاده از ماشین آلات و ادوات مکانیزه، آموزش های لازم به روستاییان نیز داده شود تا با تکنولوژی روز آشنا شوند و متکی به کشت به شیوه پدران خود نباشند.
وی اظهار می کند: همه این موارد باعث کاهش سطح درآمد خانوارهای روستایی و متعاقب آن مهاجرت از روستاها به شهرها و توسعه حاشیه نشینی می شود و به همین دلیل استانی مهاجر فرست هستیم.به گفته وی، مهاجرت در روستاهای خراسان شمالی به دلیل بیکاری های فصلی کشاورزان، تشدید می شود و دلیل آن هم سطح پایین معیشت خانوارهای روستایی است، بنابراین باید بهره وری بخش کشاورزی را با آموزش های بهینه و ماشین آلات مکانیزه و از طرف دیگر با کشت های جایگزین افزایش دهیم.وی ادامه می دهد: باید توسعه کشت های کم آب طلب، گیاهان دارویی و گل محمدی را در اولویت قرار دهیم.
وی با اشاره به اعتبارات 30 میلیارد ریالی با نرخ های 4 و 6 درصد که امسال برای اشتغال روستایی در نظر گرفته شده است، می گوید: این میزان تسهیلات نرخ مناسبی برای توسعه بخش کشاورزی و عشایری دارد و اکنون برای هر طرحی که مربوط به ارتقای سطح معیشتی و در رسته های بررسی شده و مزیت دار باشد، آمادگی پرداخت تسهیلات را داریم.
وی اضافه می کند: امیدواریم با پرداخت این تسهیلات حرکتی در بخش کشاورزی، دامپروری و عشایری استان ایجاد و متعاقب آن مهاجرت معکوس اتفاق بیفتد.
وی اظهارمی کند: اگر کسی در زمینه روستایی و عشایری طرح توجیهی دارد که در رسته های مزیت دار استان هم هست می تواند با مراجعه به دستگاه اجرایی مربوطه ثبت نام و برای دریافت تسهیلات 4 و 6 درصدی اقدام کند.