افشره
عشایر خراسان شمالی با 75 هزار راس دام تامین کننده 25 درصد گوشت استان و 8 درصد گوشت کشور هستند اما با ادامه خشکسالی ها و دامنه دار بودن کاهش بارندگی ها پیش بینی می شود تولید علوفه استان 5 درصد کاهش داشته باشد که این امر ناگزیر موجب کاهش تولید گوشت قرمز و خسران اقتصادی و معیشتی عشایر می شود، اتفاقی که در سال های گذشته نیز به وقوع پیوسته و راهکارها هم نتوانسته سد دفاعی مناسبی برای این کاهش باشد.
عشایر خراسان شمالی 25 درصد از گوشت استان و 8 درصد از گوشت کشور را تأمین می کنند، اقتصاد اصلی عشایر متکی به کشاورزی و دام پروری است و این دو عنصر حیاتی اقتصاد عشایر ارتباط تنگاتنگ و مستقیمی با اقلیم و شرایط آب و هوایی دارد.
بررسی وضعیت بارندگی در استان گویای این واقعیت است که بارندگی نسبت به دوره آماری بلند مدت سال گذشته 56 درصد و در پاییز امسال 26 درصد کاهش داششته است. وضعیت کنونی بارش در استان نشانگر نمودار تولید محصولات زراعی و دامی عشایر در آینده است، با این که گفته می شود برای جبران کاهش علوفه از نهاده های دامی استفاده می شود اما مسئولان و متولیان از احتمال کاهش تولید گوشت قرمز استان در این بخش خبر می دهند.
وضعیت پیش آمده مسئولان کشور را نسبت به اقتصاد و اشتغال عشایر ایران نگران کرده است.
بر اساس اطلاعات منتشر شده، 75 درصد اقتصاد عشایر متکی به دام است که با تولید سالانه 190 هزار تن گوشت قرمز، 20 درصد نیاز کشور به این محصول را تأمین می کنند.
یکی از عشایر منطقه مراوه تپه با بیان این که شغل تمام عشایر این منطقه دامداری و دام پروری است، می افزاید: به طور طبیعی با کاهش بارندگی عشایر با کاهش علوفه در مراتع مواجه می شوند و کاهش علوفه امری تاثیر گذار بر معیشت و اقتصاد عشایر است.
«عمارلو» با بیان این که 80 درصد اشتغال و معیشت عشایر این منطقه وابسته به شرایط اقلیمی است، ادامه می دهد: کاهش یا نبود بارندگی موجب افزایش قیمت علوفه و کاهش خریدار و این چرخه موجب افت تولید دام سبک و در نتیجه منجر به کاهش تولید گوشت قرمز می شود.
وی اعلام می کند: گران بودن علوفه، نگهداری از دام را غیر اقتصادی می کند و موجب تحمیل خسارت های زیادی به دامداران و عشایر می شود بنابراین در این شرایط رغبتی برای نگهداری از دام وجود ندارد و این امر ناخواسته موجب کاهش تولید گوشت قرمز از سوی عشایر می شود.
وی با اشاره به نبود حمایت های واقعی از عشایر، اظهارمی کند: یکی از راهکارهایی که موجب جلوگیری از کاهش تولید گوشت قرمز و ضرر عشایر می شود، انعقاد قرارداد با عشایر است تا بره های آن ها خریداری و از فروش زودهنگام آن ها جلوگیری شود. وی با بیان این که تاکنون هیچ کمکی از سوی هیچ نهادی در این رابطه به عشایر این منطقه نشده است، ادامه می دهد: بنا به گفته رئیس سازمان امور عشایر کشور، یک میلیارد تومان تسهیلات به عشایر تعلق می گیرد اما هیچ پولی به عشایر پرداخت نشده و عشایر توان پرداخت هزینه علوفه های خریداری شده در ماه های گذشته را ندارند.
وی جمعیت عشایر در مراوه تپه را بیش از 3 هزار نفر ذکر می کند که شغل تمام آن ها دامداری و دام پروری است و در ادامه اظهارمی کند: مالک 100 رأس دام هستم و پدر و برادرم نیز مالک 800 راس دام سبک هستند و به طور کلی جمعیت دام در این منطقه بالاست و اقتصاد عشایر مبتنی بر دامداری است اما چشم انداز خوبی برای تولید گوشت توسط عشایر در سال آینده وجود ندارد.
کاهش تولید گوشت قرمز توسط عشایر از سال های گذشته به مشکلی دامنه دار تبدیل شده است، با ادامه خشکسالی و نبود بارش کافی و به موقع در سال های گذشته بارها شاهد درج اخباری مبنی بر کاهش تولید گوشت قرمز توسط عشایر بوده ایم به طوری که در سال 93 خشکسالی موجب کاهش 30 درصدی تولید گوشت توسط عشایر شد و مدیر کل وقت عشایر، کیفیت پایین مراتع ییلاقی به دلیل خشکسالی و نبود مرتع در مناطق قشلاقی را دلیل این افت ذکر کرد. با این که در آن زمان دام های عشایر با علوفه دستی تغذیه می شدند اما این راهکار هم نتوانست مانع کاهش تولید گوشت توسط عشایر شود. از سویی معیشت و اقتصاد بخش عمده ای از عشایر به مخاطره افتاد و این بخش از جامعه با مشکلات معیشتی مختلفی مواجه شدند.
یکی دیگر از عشایر با بیان این که ما در سال های گذشته به طور جدی با مشکل کاهش تولید گوشت مواجه بودیم، می افزاید: امسال هم خشکسالی و کاهش بارندگی موجب کاهش رویش علوفه در مراتع شده و به دنبال آن عشایر برای تامین علوفه مورد نیاز دام خود دچار مشکل شده اند.
وی با بیان این که کاهش وزن گوسفندان به علت جابه جایی زیاد از دیگر علت های کاهش تولید گوشت قرمز توسط عشایر استان است، اظهار می کند: خشکسالی و کمبود علوفه در مراتع باعث شده دام های خود را به طور متناوب در چراگاه ها جابه جا کنیم و این کوچ ها در نهایت به کاهش وزن دام ها و کاهش تولید گوشت قرمز منجر می شود.
وی اجرای طرح پرواربندی را یکی از راهکارهای مفید در این باره می داند و اظهارمی کند: در گذشته، گرانی و افزایش قیمت نهاده ها موجب فروش زود هنگام بره ها از سوی دامداران می شد. وی با بیان این که فروش نارس بره ها موجب وارد شدن زیان به عشایر می شود، اعلام می کند: اجرای طرح های پرواربندی و تهیه نهاده های ارزان قیمت به اقتصاد و اشتغال عشایر کمک و از کاهش تولید گوشت به میزان زیادی جلوگیری می کند. «امیری» یکی دیگر از عشایر منطقه آب را مهم ترین مشکل تولید عشایر می داند و می گوید: تا زمانی که آب کافی در اختیار عشایر نباشد مشکل ادامه دارد و کاملا طبیعی است که اگر آب نباشد تولید هم کاهش می یابد.
وی با بیان این که در حال حاضر اقتصاد بیشتر عشایر منطقه به دام پروری وابسته است، ادامه می دهد: با تغییرات اقلیمی و کاهش محسوس بارندگی ها و از دست رفتن منابع آبی نمی توان امید چندانی به ادامه فعالیت دامداری و دام پروری ها داشت، از این رو باید تسهیلات ایجاد مشاغل پایدار به عشایر پرداخت شود و آن ها مورد حمایت های مادی و معنوی قرار بگیرند تا بتوانند اشتغال خود را حفظ کنند.
یک کارشناس اقتصادی با بیان این که عشایر نقش به سزایی در رونق اقتصادی و تحقق اقتصاد مقاومتی دارند، می افزاید: بدون شک تولیدات عشایر میتواند به توسعه ملی کمک کند اما عشایر برای حیات دام های شان و از طرفی مؤثر بودن در توسعه اقتصادی نیازمند مراتع برای چرای آن ها هستند و در واقع منابع طبیعی به عنوان بستر حیات، عامل اصلی برای حرکت و رسیدن به توسعه پایدار از اهمیت ویژهای برخوردار است.
«ارجمند» اظهارمی کند: کاملا مشخص است که پوشش گیاهی از جنبههای مختلف روی جوامع انسانی، دامی و محیط زیست تأثیر می گذارد و نقش ارزنده و زیر بنایی در ادامه حیات دامداریها و به دنبال آن عشایر دارد.
وی با بیان این که عشایر نقش به سزایی در اقتصاد استان و کشور دارند، ادامه می دهد: خشکسالیهای گذشته و از طرفی کمبود مراتع برای چرای دام ها موجب شده مشکلات زیادی برای این قشر به وجود بیاید.
وی با بیان این که فشار و چرای بیش از حد موجب فقر و تخریب مراتع می شود، اضافه می کند: طبق آمار ارائه شده از سوی مسئولان طی چند قرن اخیر به سبب رشد جمعیت انسانی و دامی و بهرهبرداری نادرست از منابع و کم توجهی به برنامه های مرتعداری تخریب مراتع کشور به وقوع پیوسته و طبق آمار موجود میزان فرسایش خاک در ایران بیش از 2.5 میلیارد تن در سال تخمین زده شده است.
وی با بیان این که تخریب محیط زیست رابطه مستقیمی با اشتغال و معیشت دامداران و عشایر دارد، می افزاید: ناگزیر عشایر در این چرخه قرار دارند و اگر راهکارهای موثرتری برای اشتغال و اقتصاد عشایر اندیشیده نشود در سال های نه چندان دور نه تنها شاهد کاهش تولید گوشت توسط عشایر خواهیم بود بلکه به طور کلی شاهد نابودی اقتصاد این بخش از جامعه می شویم.
وی یکی از چالش های مهم عشایر را کمبود آب می داند و ادامه می دهد: برنامه های کوتاه مدت دیگر پاسخ گوی نیاز عشایر نیست و باید به برنامه های بلند مدت و موثرتری فکر کرد تا چرخه تولید در این بخش به خواب نرود. در همین باره مدیر کل امور عشایری خراسان شمالی با بیان این که عشایر استان 25 درصد گوشت مورد نیاز استان را تامین می کنند، اضافه می کند: عشایر استان دارای 75 هزار راس دام هستند که نزدیک به 7 هزار و 500 تن گوشت استان از این طریق تهیه می شود. «قلی پور» خشکسالی و کاهش بارندگی را دلیل وضعیت نامناسب مراتع استان می داند و ادامه می دهد: با شرایط ایجاد شده پیش بینی می کنیم مراتع استان 5 درصد کاهش علوفه داشته باشند.
وی با بیان این که عشایر عمدتا از مراتع استفاده می کنند، اعلام می کند: کاهش علوفه بر تولید گوشت تاثیر دارد و احتمال کاهش تولید گوشت توسط عشایر وجود دارد. وی با اشاره به برنامه هایی که در این بخش وجود دارد، ادامه می دهد: کاهش علوفه با توزیع نهاده های دامی جبران می شود، این نهاده ها از طریق تشکل ها به شکل نسیه و مدت دار در اختیار عشایر قرار می گیرد و تا حدودی مشکل نبود علوفه پوشش داده می شود.
وی با بیان این که تمام تلاش ما متضرر نشدن عشایر است، ابرازمی کند: به دلیل خشک شدن بسیاری از منابع آبی مانند چشمه ها و رودها به طور قطع اقتصاد و اشتغال آن ها تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این که در زمینه تولیدات دام عشایری استان برای تنوع بخشی به تولیدات آن ها و افزایش درآمد خانوارهای عشایری تسهیلات کم بهره و ارزان قیمت را در اختیار عشایر قرار داده ایم، ادامه می دهد: تا الان 5 میلیارد و 300 میلیون تومان تسهیلات ارزان قیمت برای زنجیره تولید گوشت قرمز به عشایر پرداخت شده است.
وی خاطرنشان می کند: 4 میلیارد و 400 میلیون تومان هم به عشایر پرداخت خواهد شد و با اضافه شدن این رقم از ابتدای امسال تاکنون 9 میلیارد و 700 میلیون تومان تسهیلات از محل خشکسالی و صندوق توسعه ملی به عشایر استان پرداخت می شود.
این مقام مسئول ادامه می دهد: هدف از تشکیل زنجیره گوشت قرمز، کاهش هزینه های تولید، کاهش ضریب تبدیل خوراک دام، افزایش وزن روزانه بره های پرواری و کاهش طول دوره پروار است که این عوامل به جبران کاهش علوفه مرتعی کمک می کنند. وی اضافه می کند: پرورش مشارکتی دام یکی دیگر از برنامه های در حال انجام است و تشکل های عشایری استان با عشایر منطقه قرار داد منعقد می کنند و تسهیلات را در اختیار آن ها قرار می دهند تا دام ها پروار شوند و در نهایت با هماهنگی شرکت های تعاونی دام ها به فروش برسند.